Terreurproces NB
-
Collega schetst portret van Nic Coopman
"Ik heb de eer en het genoegen gehad om 16 jaar met Nic Coopman te mogen samenwerken. Onze firma, waar we samen voor werkten, is sinds de jaren '70 de Europese zetel van een Amerikaans bedrijf. Nic had bij ons de functie als service engineer. Hij was vaak onderweg in Europa om klanten te ondersteunen bij onderhoud en opleidingen", zegt Van Houcke. "Het begon allemaal op maandag 21 maart 2016 toen we om 13.20 uur een e-mail van de technische manager van een klant in Zwitserland kregen." In die e-mail vroeg de klant of Nic de dag erna bij hen aanwezig kon zijn.
"Nic genoot die maandag van een vrije dag. Maar dat weerhield hem er niet van om de e-mail te lezen en contact op te nemen met het kantoor om de nodige voorbereidingen te treffen en de dag erop naar Zürich af te reizen. Dat typeert Nic volledig. Hij was altijd paraat om mensen te helpen. Hij was een harde werker, die nooit opgaf. Een echte Flandrien, pur sang", zegt Van Houcke. "Zijn reputatie bij de klanten was voortreffelijk. Hij was een veel gevraagd technicus. Een perfectionist die de lat voor zichzelf heel hoog legde. Een week voor het noodlot toesloeg, had hij een nieuwe premium bedrijfslaptop aangeschaft. Hij heeft die helemaal getuned tot in de perfectie. Ik zie hem nog zo voor me, druk bezig aan zijn werktafel. Gefocust, maar toch gespannen. Altijd klaar voor een korte babbel, een woordspeling of een grapje. 22 maart was de eerste keer dat hij die laptop meenam op verplaatsing."
"Hij was ook een toegewijde echtgenoot van Karina. Zijn thuis met haar en hun diertjes was alles voor hem. Hij reisde graag voor het werk, maar kwam ook heel graag thuis." -
Artikel in New York Times over Nic Coopman
Zijn collega Van Houcke verwijst naar een artikel dat de Amerikaanse krant The New York Times schreef over de 58-jarige ingenieur, die omkwam tijdens de aanslagen in Zaventem. Nic Coopman, ‘Unflappable’ Belgian Working for U.S. Company, Dies in Brussels Attack, was de titel van dat artikel. Dat Coopman als 'unflappable' (onverwoestbaar, red.) omschreven werd, vinden zijn collega's erg toepasselijk. "Zo was hij echt', klinkt het. -
"Naam van Nic klonk door de luidsprekers in Mississippi"
Zijn voormalige collega Jan Swiers neemt het woord.
Hij vertelt hoe hij twee maanden na de aanslag een e-mail kreeg van zijn halfbroer in het Amerikaanse Mississippi. "Die wist dat een van mijn collega's omgekomen was en kende de naam van Nic. "Hij schreef: 'Wil je nu eens wat weten? Gisterenochtend reed ik met de auto en luisterde ik naar de BBC. Ze gaven het verslag van een herdenkingdienst in België, die werd bijgewoond door de Belgische koninklijke familie. Ze schakelde over naar een van de royals, die de namen van de slachtoffers voorlas. En welke naam lezen ze: Nic Coopman. De enige naam die de BBC duidelijk liet horen. Een kleine wereld.' Ergens op een kleine eenzame weg in Mississippi kwam de naam van Nic uit de luidsprekers", zegt Swiers.
"Voor mijn halfbroer was Nic enkel een naam. Voor mij was Nic een mens van vlees en bloed. Een waardevolle en gewaardeerde collega. Geen superheilige, maar een mens van vlees en bloed, met sterke en zwakke kanten. Dat is de reden waarom ik hier sta. Een mens van waarde, geschapen naar Gods evenbeeld."Swiers beschrijft dat Nic Coopman een perfectionist was en erg veel kennis had van zijn vak. "Daarom stuurden we hem naar Zwitserland die tragische dag." -
Beide Farisi's ondertussen aanwezig
Ondertussen zijn beide broers Farisi aanwezig in de rechtszaal. Voor Smail is het de eerste keer deze week. Ibrahim liep gedurende de week verschillende keren de assisenzaal binnen en buiten.
Niet veel later verliet Ibrahim kort wel opnieuw de zaal. -
Gsm's weerklonken in de vertrekhal: "Verschillende van die oproepen waren ook van mij"
Swiers vertelt dat hij las dat hulpverleners getuigden dat het onwezelijk stil was in de vertrekhal in de eerste momenten na de aanslagen. Maar dat op een bepaald moment wel overal gsm's weerklonken. "Het waren familie, vrienden en collega's die zich met grote angst en onzekerheid afvroegen wat er gebeurd was. En verschillende van die oproepen waren ook van mij", zegt hij. "Mijn nichtje, die toen 17-jaar was, was ook aanwezig op de luchthaven die ochtend. Zij was op een vijftig meter van de ontploffing waarbij Nic omgekomen is. Zij is er bij wonder lichamelijk ongedeerd uitgekomen." -
Volgende getuige: Thyphaine (33)
Thyphaine (33) was aanwezig in de luchthaven van Zaventem op het moment van de aanslagen. De voorzitter heeft geen verdere info over haar, want er zit niets in het dossier. Maar de vrouw legt uit dat ze doorheen de jaren bij verschillende psychologen en psychiaters langsging. Ze lijdt in stilte, zegt ze. Maar wil ze niet langer toeschouwer zijn, maar controle nemen over haar eigen leven. Daarom is ze in de assisenzaal om haar verhaal te vertellen. Wenend en bevend vertelt ze wat de impact van de aanslagen op haar leven zijn geweest.
-
"24 uur op 24, 7 dagen op 7 ben ik alert"
Thyphaine was in de shoppingzone toen de bommen in de luchthaven ontploften. De rest van de dag is wazig voor haar. Af en toe heeft ze nog flashbacks. Bij de psycholoog kwam er een beeld terug: hoe ze met honderden reizigers, als "vee", op het tarmac stonden. Of hoe ze op elkaar gepakt als sardientjes werden weggevoerd. Daar kregen ze te horen dat er nog een derde bom was.
De vrouw besefte dat ze nog in leven was, maar in de dagen na de aanslagen ging ze in overlevingsmodus. Ze kreeg hevige paniekaanvallen die uren duurden. Die aanvallen controleren nog steeds haar leven, vertelt ze. Ze spreekt over uitputting, over vrienden en familieleden die ze niet meer spreekt sinds de paniekaanvallen begonnen en hoe ze de hoop verloor dat haar leven, na een moeilijke kindertijd, ooit gelukkig en vreedzaam zal zijn. Ook voelt ze zich vaak schuldig over hoe ze zich voelt, zegt ze, want velen hebben het zwaarder gehad dan zij. "Ik ga verder op automatische piloot. 24 uur op 24, zeven dagen op zeven ben ik alert. Een alarm, een sirene, een vliegtuig, een motor...Ik ben me bewust van elk geluid."
De vrouw uit ook haar boosheid en frustraties uit tegenover de psychologen, psychiaters en expertiseartsen van de verzekeringen. "Mijn legitimiteit wordt constant beoordeeld en ontkend, ook door mijn familie die me waarschijnlijk toch niet kan helpen", zegt ze. Ze zegt geen vertrouwen meer te hebben in haar land, dat "gebroken is".
De vrouw besloot uiteindelijk om in 2019 België te verlaten. Ze woonde een tijdlang in Costa Rica in de natuur. Later kwam ze terug naar Europa. "De 22ste maart heeft mijn leven veranderd." -
"Ik ben hier om hen te zeggen dat ze niet gewonnen hebben"
Thyphaine beschrijft hoe haar leven geregeerd wordt door angst. Hoe ze zich niet veilig voelt. Hoe ze steeds met angst leeft en paniekaanvallen krijgt. Hoe ze zich eerder een toeschouwer in haar eigen leven voelt. "Vandaag neem ik de controle opnieuw over in mijn leven. Wat me overkomen is, controleert me niet meer. Ik ben hier om te zeggen dat ze niet gewonnen hebben." -
-
Volgende getuige: Philippe Vandenberghe
Philippe Vandenberghe werkte als informaticus op de luchthaven van Zaventem toen de twee bommen ontploften. De man twijfelde niet om de verwoeste vertrekhal binnen te gaan. Daar diende hij, waar mogelijk, de eerste hulp toe. Daardoor kreeg hij de bijnaam de 'Engel van Zaventem', maar hij hield er ook een posttraumatisch stresssyndroom aan over.
In de jaren die volgden op de aanslagen ontpopte Vandenberghe zich tot een van de meest prominente figuren onder de slachtoffers. In 2019 ging hij zelfs in hongerstaking om aan te klagen dat de Belgische overheid niet voldoende doet voor de slachtoffers van de aanslagen van 22 maart 2016. -
"Ik dacht onmiddellijk aan een aanslag"
Vandenberghe vertelt dat hij op 22 maart 2016 aankwam in de luchthaven om 7.45 uur. Hij ging naar de derde verdieping en liep verder door naar het administratief centrum, waar hij werkte. "Ik zette mijn spullen neer en hoorde de eerste explosie. Ik dacht onmiddellijk aan een aanslag", zegt hij. Waarom dacht u dat?, vroeg de voorzitter.
"Om twee redenen: ik ben ook piloot en ik wist dat het geen vliegtuig was. Het moest wel een terrorist zijn", legt hij uit. Ook kon het volgens hem geen gasexplosie zijn, want de gasleidingen lopen niet tot in de terminal. "Toen hoorde ik de tweede explosie. Ik nam mijn fluohesje en wilde naar de terminal gaan." -
"Ontferm je niet over mij, maar help anderen"
Na de explosies liep Vandenberghe naar de ingang van de vertrekhal. Hij zag daar hoe de ramen allemaal kapot waren en zag verschillende gewonden buiten op het voetpad liggen. Hij probeerde zich te ontfermen over verschillende mensen. Zo probeerde hij de mama van een klein meisje te reanimeren tot een man hem kwam halen. "Er zijn binnen nog mensen die nog in leven zijn", zei de man tegen hem.
Ook in de vertrekhal probeerde Vandenberghe verschillende mensen de eerste hulp toe te dienen. Zo hield hij zich bezig met een vrouw die zwaargewond was. "'Leg haar maar neer. Ik ontferm me over haar.' Ze ademde nog." Hij probeerde haar in een andere houding te leggen en liep verder om anderen te helpen.
Iemand kwam hem halen omdat ook een collega gewond was. "Ik zag mijn collega. Zijn been lag open. Ik probeerde hem in een comfortabele houding te leggen", zegt hij. De collega zei dat Vandenberghe zich niet met hem moest bezighouden, maar met anderen. Daarom ging Vandenberghe terug naar de eerste vrouw in de vertrekhal. "Ik ontdekte later dat het om Elita Weah ging. Ze ademde nog steeds. Ze had veel bloed verloren", zegt hij. "Later heb ik vernomen dat ze overleden is in het ziekenhuis." -
"Mijn broek was nat van het bloed"
Vandenberghe hielp daarna bij het evacueren van slachtoffers, maar keerde steeds terug naar de vertrekhal. Daar zag hij uiteindelijk ook de lichamen van overleden slachtoffers die onder een laken lagen.
Later op de dag toen de hulpdiensten massaal aanwezig waren, keerde hij terug naar zijn bureau. "Ik zag mijn telefoon. Er waren acht oproepen en vier sms'en. Ik belde mijn broer en zei dat ik oké was", vertelt hij.
"Mijn broek was nat van het bloed. Ik ben naar de douche gegaan, maar er was te veel bloed. De hele douche hing vol bloed", zegt hij. Daarna hoorde hij en zijn collega's geschreeuw en zagen ze mensen lopen op het tarmac. "Later hoorde ik dat er sprake was van een derde bom."
Hij belde nog verschillende collega's op om te horen of iedereen nog in leven was en keerde daarna naar huis. Bij het thuiskeren, besloot hij naar de dokter te gaan. "Ik legde uit wat er gebeurd is. Ik was in schok. Hij gaf me medicatie."
De dag nadien keerde Vandenberghe terug naar de luchthaven om te werken, maar hij wist ook dat er niet veel werk overbleef. Hij hielp daarom in de dagen nadien bij het verzamelen van de bagage in de luchthaven. "Enkelen waren verbrand."
Bij Vandenberghe werd een posttraumatisch stresssyndroom vastgesteld. -
"Die mensen waren niet op de verkeerde plek, ze gingen naar het werk of familie bezoeken"
"De terroristen hebben geen militairen aangevallen, ze hebben de kazerne niet aangevallen. Ze hebben ongewapende mensen aangevallen. Voor mij is het een misdrijf tegen de mensenlijkheid", zegt Vandenberghe. "Er zijn mensen die zeggen dat deze mensen op de verkeerde plaats op het verkeerde moment waren. Maar dat is volledig verkeerd. Ik was op mijn werk. Ik was hulpverlener en ik kon mensen helpen", zegt hij. "Ik denk dat alle personen op het juiste moment op de juiste plek waren. Mensen namen het vliegtuig en de metro om naar het werk te gaan of om familie te bezoeken." -
-
Maandag nieuwe getuigenissen van slachtoffers Brussels Airport
Vandaag komen opnieuw slachtoffers en nabestaanden van de aanslagen op Brussels Airport aan het woord. Zo komt de dochter van de Zweedse Berit Viktorsson, die stierf door de tweede ontploffing in Zaventem, getuigen. Dinsdag en woensdagvoormiddag volgen nog meer getuigenissen van slachtoffers en nabestaanden van de aanslagen op de luchthaven.
Vanaf woensdagnamiddag komen de slachtoffers en nabestaanden van Maalbeek aan de beurt, te beginnen met de bestuurders van de metro waarop de bom ontplofte en van de metro die in de tegengestelde richting door de tunnel reed op het moment van de aanslag. De getuigenissen van de slachtoffers zouden duren tot eind maart. -
"Niet geleefd, maar overleefd" na dood moeder, zoontje kreeg migraine
Zeven jaar lang heeft ze "niet geleefd, maar overleefd". En ook haar twee zoontjes hadden zwaar te lijden onder de dood van hun grootmoeder, met de oudste die migraine en maagpijn kreeg. Katarina Viktorsson, dochter van Berit Viktorsson (64), die omkwam in de luchthaven, getuigde maandag erg emotioneel.
Op het proces gaan maandag de getuigenissen voort van overlevenden en nabestaanden. Katarina Viktorsson (38) omschreef haar moeder als een "sterke vrouw" die "heel dichtbij" haar en haar kinderen stond. Tot vijfmaal per jaar bezocht haar moeder haar in Brussel, soms zelfs drie weken lang, en ze bracht dan veel tijd door met haar kleinkinderen.
Er werden verschillende foto's geprojecteerd tijdens de getuigenis. Zo is te zien hoe Berit Viktorrson samen met de oudste leest in een boekje. Ook werd de laatste foto getoond die van haar genomen werd, op het verjaardagsfeest van haar nicht op 19 maart 2016, waarvoor ze naar Brussel was afgezakt.
Toen voorzitster Laurence Massart vroeg hoe het nu met haar ging, antwoordde Katarina Viktorsson dat ze schommelde tussen woede en verdriet. "Enkele weken geleden besefte ik dat ik zeven jaar lang niet leefde maar overleefde. Zonder kinderen had ik waarschijnlijk niet meer geleefd. Een maand geleden dacht ik dat het zo niet verder kon."
Viktorsson getuigde ook hoe haar oudste zoontje, niet ouder dan elf jaar, in 2022 migraine en maagproblemen kreeg, door de stress. Ze las voor uit een verslag van een leerkracht die zei dat het kind niet alleen leed onder het verlies van zijn grootmoeder, maar ook zijn kinderlijke onschuld kwijt was en zijn moeder van voorheen. Hij wou zijn moeder beschermen, zorgde voor zijn kleine broer voor mama opstond, en stak veel energie in het verbergen van hoe slecht het met hem ging. -
Dinsdag eerste getuigenis van slachtoffer Maalbeek
Op het proces staat dinsdag de eerste getuigenis op het programma van een van de slachtoffers van de aanslag in metrostation Maalbeek. Verder zullen nog verschillende overlevers of nabestaanden komen getuigen van de aanslag in Brussels Airport. Een van die getuigenissen is die van een vroegere jeugdtrainer van voetbalclub AS Eupen. Een jeugdteam van de club was in de luchthaven op het moment van de aanslagen.
Verder krijgen de partijen nog de kans om vragen te stellen aan twee verantwoordelijken van de misdaadsectie van de Brusselse federale gerechtelijke politie en van het labo die op 22 maart 2016 actief ter plaatse kwamen in Zaventem. Maar dat is nog een uitloper van de vorige fase van het proces, de voorstelling van het onderzoek. De twee konden eerder niet aanwezig zijn.
Het wordt ook afwachten hoe de overbrenging van de aangehouden beschuldigden naar het Justitia-gebouw dinsdag verloopt. Het hof van beroep oordeelde maandag dat naaktfouilles met kniebuigingen - die de beschuldigden momenteel elke dag ondergaan - niet wettelijk zijn. "Hopelijk wacht ons morgen geen onaangename verrassing", zei Delphine Paci, advocate van Salah Abdeslam, maandag.
Het kabinet van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne reageerde alvast dat het arrest "enkel betekent dat naaktfouilles met kniebuigingen niet kunnen". "We zullen daarmee rekening houden en de procedure zal aangepast worden. De naaktfouilles zullen dus blijven plaatsvinden waar en wanneer dat nodig geacht wordt, maar zonder de kniebuigingen." -
Wel nog naaktfouilles, geen squats meer
De zeven beschuldigden zijn dinsdagochtend naakt gefouilleerd, maar ze hebben geen squats of kniebuigingen meer moeten uitvoeren. Het proces staat nog steeds in het teken van de getuigenissen van slachtoffers. Maar eerst werd nog een hoofdstuk bijgeschreven in de saga over de naaktfouilles. Na het arrest van het hof van beroep van maandag, dat na systematische naaktfouilles ook de squats of kniebuigingen verbood bij de beschuldigden, was het de vraag of de politie effectief zou stoppen met die squats. Dat bleek het geval, al waren er wel naaktfouilles. De beschuldigden moesten zich uitkleden, eerst alleen hun bovenlichaam, daarna alleen hun onderlichaam, om na te gaan of ze geen gevaarlijke voorwerpen verborgen. Ze werden daarbij niet aangeraakt.
De verdediging eiste dat de voorzitster aan de zeven beschuldigden daarop de vraag zou stellen of ze naakt gefouilleerd werden, zoals ze dat al doet sinds de eerste weken van het proces. Daarop ontspon zich een discussie, omdat voorzitster Laurence Massart het nut niet inzag van die vraag. Iedere dag krijgt ze de individuele motiveringen van de politie van de fouilles, die voor de fouilles opgesteld worden maar aankondigen dat ze effectief zullen plaatsvinden. Nicolas Cohen, advocaat van beschuldigde Bilal El Makhoukhi, legde uit dat de verdediging meent dat de naaktfouilles, zoals die nu nog dagelijks plaatsvinden, "disproportioneel" en - volgens de uitspraak in eerste aanleg - dus "illegaal" zijn. Delphine Paci, advocate van Salah Abdeslam, zei dat ze een deurwaarder moesten inschakelen als de vraag niet werd gesteld.
Nadat de vraag finaal toch werd gesteld, bleef Abdeslam voor het eerst sinds lang weer in de box zitten. Op een enkele uitzondering na was Abdeslam de voorbije weken afwezig gebleven. Hij betichtte een politieman ervan dat die hem een vuistslag had toegediend. Eerst probeerde hij wel nog een punt maken. "We krijgen de hele tijd kritiek van de democratie, maar dit soort perverse praktijken wordt zelfs niet in een dictatuur toegepast." Hij verwees vervolgens naar Turkije, Marokko en Algerije.
Voor Abdeslam had Abrini nog het woord genomen, die - helemaal anders dan Abdeslam - een enigszins bedremmelde indruk gaf. "Sorry dat we hier nog over praten, nu de slachtoffers getuigen", stamelde Abrini. "Vandaag verliep anders dan de andere dagen. Niemand keek vandaag naar onze anus, er was geen politieman die onze intieme delen bekeek. Ik hoop dat dit geen uitzondering is."
Abrini noemde de squats bij de naaktfouilles "vernederend". "Ze dienden tot niks. Het is goed voor iedereen dat ze afgeschaft zijn. Al jaren word ik zo behandeld. Sommige zaken zijn niet correct en moesten stoppen. Normaal gaat een pollitieagent op handen en voeten achter mij zitten, hij ziet zaken die ik van mijn leven nog niet gezien heb. Ik begrijp ook niet goed waarom ik een kogelvrije vest moet aandoen als ik toch in een gepantserd voertuig getransporteerd wordt." -
Slachtoffer: "Zeven jaar verloren, kinderen niet zien opgroeien"
"Ik heb zeven jaar van mijn leven verloren en heb mijn kinderen zo lang niet zien opgroeien." Dat heeft Sylvie Ingels, slachtoffer van de aanslagen in Zaventem, gezegd tijdens haar getuigenis op het proces. De vrouw was samen met haar echtgenoot op de luchthaven toen de bommen ontploften. Haar man was al op de parking maar Inghels was nog terug naar binnen gegaan om naar het toilet te gaan. Ze beschreef de onbeschrijfelijke chaos na de ontploffingen en dacht: "Dit is het einde, ik ga vier wezen achterlaten". Uiteindelijk vlucht ze naar buiten, waar ze op de parking haar echtgenoot terugvond. Die vroeg of ze niet nog mensen moesten helpen. "Ik schaam me ervoor, maar ik heb gezegd dat we zo snel mogelijk moesten vertrekken. Ik wilde alleen maar mijn kinderen gaan halen en ze vasthouden."
De psychologische impact van de aanslagen is enorm. "Ik sliep niet meer, ik had nachtmerries, wilde niet meer naar buiten", aldus de vrouw. Ze moest ook tal van onderzoeken ondergaan voor fysieke klachten, zoals migraine, duizeligheid en een tijdelijke verlamming in haar gezicht. "Ik herken mezelf niet meer, en de mensen rondom mij ook niet. Ik was een vrolijke persoon, ik hield van het leven. Maar na de aanslagen weigerde ik naar buiten te gaan, kon niet meer elke dag gaan werken, ik verloor vrienden en wilde niemand meer zien." De vrouw neemt tot vandaag antidepressiva en slaapmiddelen.
"Ik kan zelfs niet meer op een fatsoenlijke manier voor mijn kinderen zorgen", betreurt Ingels ook. "Mijn dertienjarige dochter heeft de rol van moeder overgenomen. Ik heb mijn kinderen hun onschuld afgenomen, ik heb ze niet zien opgroeien en hun vrijheid afgenomen, ze mogen het openbaar vervoer niet nemen of naschoolse activiteiten uitoefenen omdat ik te veel schrik heb dat er iets gebeurt. De terroristen hebben me niet fysiek gedood, maar wel psychologisch. Ze hebben mijn familieleven afgenomen, mijn achteloosheid en mijn onschuld, en die van mijn kinderen", aldus de vrouw.
Ingels uitte ook kritiek op de overheid, die haar van in het begin in de steek heeft gelaten. Ze kreeg geen hulp bij de zoektocht naar hulp en laakt hoe expertiseartsen van de verzekeringen alles in twijfel trekken. "Beseffen die wel welke impact de aanslagen hebben op ons, welke gevolgen die hebben voor ons leven? De strijd om onze legimiteit veroorzaakt een extra trauma", zei ze. Tot slot zei Ingels geschockeerd te zijn over het feit dat er zoveel aandacht geschonken wordt aan de rechten van de terroristen. "Maar wat blijft er over van onze rechten?", vroeg ze zich af. -
Fabien Lauvaux voegt zich bij verdediging van Smail Farisi
Advocaat Fabian Lauvaux is toegevoegd aan de verdediging van beschuldigde Smail Farisi. Dat heeft zijn advocaat Michel Degrève gezegd op het proces. De verdediging van de oudere van de broers-Farisi werd door elkaar geschud door het plotse overlijden van advocaat Sébastien Courtoy eind vorige maand. Degrève nam over als 'dominus litis', of meester van het proces. Hij wordt bijgestaan door advocaten Cassandra Steegmans en Jetsun Servé. Daar is nu dus nog Lauvaux aan toegevoegd.
Lauvaux, die ingeschreven staat bij de balie van Charleroi, heeft meer dan 45 assisenzaken op de teller. Hij kreeg Leopold Storme vrij, en liet de Belgische staat veroordelen toen hij Hassan Iasir verdedigde, die betrokken was bij de moord op de jonge politieagente Kitty Van Nieuwenhuysen.
Farisi, die verschijnt als vrije man, woont het proces dinsdagochtend bij. -
"Ik zit al zeven jaar als een plant in mijn zetel", zegt slachtoffer van aanslagen
Slachtoffer Riffi Khaddouj heeft dinsdag getuigd dat ze al zeven jaar geen energie meer heeft om nog iets van haar dagen te maken. "Mijn dochters vroegen mij om weer de persoon van vroeger te worden, maar dat kan ik niet", aldus de vrouw. Khaddouj (63) werkte bij beveiligingsfirma G4S op het moment van de aanslagen. Ze vertelde over de chaos op de luchthaven en het labyrint waarlangs iedereen naar het tarmac moest gaan. Een week na de aanslagen werd de vrouw door haar baas opgebeld om te gaan werken op de luchthaven, terwijl die nog heropgebouwd werd. "Ik stond vooral in de parking, om mensen te begeleiden die in Parijs waren geland en hun wagen kwamen ophalen", legt ze uit. "De adrenaline gaf me de kracht om dat te doen."
Na anderhalve maand werken en na de dood van een collega bij een verkeersongeval onderweg naar huis, stortte de vrouw in. "De emmer was al vol en is dan compleet overgelopen. Ik heb twee jaar in mijn zetel gezeten, ik heb mijn drie dochters laten afzien, ze vroegen mij om weer de persoon van vroeger te worden, maar dat kon ik niet", zei ze. "Vandaag kan ik niet meer schrijven, ik lig in mijn zetel voor de televisie, ik heb al zeven jaar niet meer in een bed gelegen." Khaddouj verloor haar partner - "ik heb gezegd dat hij moest wegblijven" -en haar hond, vader en broer zijn intussen overleden. "Mijn dochters hebben er alles aan gedaan om me te helpen, gelukkig waren ze er. Ik heb drie zelfmoordpogingen achter de rug", aldus de vrouw.
Hoe gaat het vandaag met de vrouw, wilde voorzitter Laurence Massart weten. "Ik doe heel de dag niets, ik ben verhuisd naar een klein appartement en heb al mijn meubelen weggegeven. Ik heb geen energie meer, geen zin meer om dingen te doen. Ik ben al blij als ik mijn afwas gedaan heb." Door haar zittend leven brak Khaddouj haar been en kampt ze ook met andere fysieke kwalen. De vrouw eindigde met een boodschap van empathie tegenover de broers Farisi, die als vrije mannen verschijnen op het proces. "Laat God hen vergeven", zei ze.
Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de website www.zelfmoord1813.be. -
Familie: "Aanslagen hebben niet alleen Sabrina weggerukt, maar ook ons leven en evenwicht"
"De aanslagen hebben niet alleen Sabrina weggerukt, maar ook ons leven en ons evenwicht." Dat zeiden de moeder en de zus van Sabrina Esmael Fazal maandag. De familie van Sabrina omschreef haar als een sociale, liefdevolle jonge vrouw die altijd iedereen wilde helpen. Ze was de oudste van drie kinderen en had een zoontje, dat anderhalf jaar oud was op het moment van de aanslagen.
Op 22 maart 2016 ging Sabrina naar school waar ze een opleiding verpleegkunde volgde, eerst met de bus van Waver, dan met de metro. Haar familie probeert haar na de aanslag te bereiken, maar krijgt geen antwoord. "Ik was ongerust maar bleef hopen dat het goed ging met haar", zei haar moeder. Het zal uiteindelijk tot 27 maart duren voor de familie bevestiging krijgt van de dood van Sabrina. "Het wachten was ondraaglijk. Omdat er ook geen negatief nieuws was, was er toch nog hoop dat ze ging thuiskomen. Het was een periode van intense angst voor onze familie, van enorme onmacht", zegt de moeder. Vijf dagen na de aanslagen volgde dan de bevestiging dat Sabrina overleden was. De vader van Sabrina identificeert haar. "Hij is daar niet ongeschonden uitgekomen, het beeld spookt nog steeds door zijn hoofd. Hij heeft me nooit gezegd in welke staat haar lichaam gevonden werd en ik heb geweigerd om foto's te bekijken", aldus de moeder.
De impact op de familie is groot. De moeder raakte in een depressie, verloor veel gewicht en at en sliep niet meer. Ook vandaag heeft ze het nog erg moeilijk. Ze heeft de metro niet meer genomen, heeft concentratieproblemen en controleert het leven van haar kinderen uit angst dat hen iets overkomt. "Ik vecht voor mijn man die zichzelf heeft opgesloten in een hel en voor mijn kleinzoon Eden", die vandaag acht jaar is, zegt ze. De oma van Sabrina is "letterlijk gestorven van verdriet", en ook de jongere broer en zus van Sabrina hebben het zwaar. Haar broer kropt alles op en praat niet over de aanslagen, haar zus heeft lang geprobeerd te leven voor twee maar kampt ook met veel pijn en verdriet. En het zoontje van Sabrina zit met veel vragen over zijn moeder, die hij amper heeft gekend. "De aanslagen hebben niet alleen Sabrina weggerukt, maar ook ons leven en ons evenwicht. Dat we vandaag nog rechtstaan komt door ons geloof. Er zijn hoogtes maar ook zoveel laagtes", aldus de moeder.
Hoe kan men in naam van het geloof het leven afpakken van onschuldige mensen, vroeg ze ook aan de beschuldigden. "Hebben ze gedacht aan hun families wanneer ze besloten om moeders, vaders, kinderen, broers en zussen van iemand anders te doden of te verwonden?"
De zus van Sabrina vertelde in haar getuigenis hoe zij zich als negentienjarige sterk moest houden om haar familie te steunen. Ze heeft de terroristen van 22 maart 2016 zeven jaar lang gehaat. "Ik haatte iedereen die mijn zus heeft afgepakt, ook de Belgische staat, die niet voldoende maatregelen genomen heeft om ons te beschermen", zei ze. Vandaag, na een lange strijd en veel gesprekken met psychologen, is de zus opnieuw een een vrouw op wie ze trots kan zijn. "Ik blijf de strijd elke dag voortzetten en hou mijn hoofd boven water."
Haar laatste woorden richtte de zus naar de beschuldigden. "Jullie hebben gedood in de naam van Allah, maar die heeft hier niets mee te maken. Jullie hebben een slechte keuze gemaakt door jullie te laten indoctrineren door slechte mensen." Ze zei ook dat ze de beschuldigden vergeeft. "Ik heb geen haat meer tegenover jullie, ik ga verder zonder haat en verdriet, ik hoop dat jullie vergiffenis vinden", zei ze. "Jullie hebben misschien wel mijn zus afgepakt, maar God is de enige die beslist om een van zijn kinderen tot hem te laten komen. Ik heb mijn geloof teruggevonden en ik dank God." -
Families getuigen over hoe aanslagen hun leven verscheurden
Ook de nabestaanden van David Dixon hebben maandagvoormiddag getuigd over hoe hun leven verscheurd werd. "De bom verscheurde niet enkel de metro, maar ook ons leven", zei Charlotte Sutcliffe, de partner van David Dixon. Dixon was op de luchthaven toen daar twee bommen ontploften. Hij was ongedeerd maar stierf een uur later door de bom in Maalbeek. Charlotte omschreef haar man als een "intelligent, bezorgd en vooral grappig" en een heel goede papa voor zijn zoontje Henry. De jongen, later gediagnosticeerd met autismespectrumstoornis, is door de aanslagen zwaar getraumatiseerd en kampt met angstvoelens.
Ook Charlotte leed onder de stress en het trauma van de afgelopen jaren en uitte tijdens haar getuigenis kritiek op de Belgische staat. "Als de reactie van de Belgische staat empathischer en begripvoller zou zijn geweest, zou onze lijdensweg minder zwaar zijn." Toch focust de vrouw ook op de solidariteit die ontstond na de aanslagen. "Het geweld diende om ons te breken en te polariseren, maar het resultaat is net het tegenovergestelde: we komen samen om een front te vormen tegen haat." -
Maalbeek-overlevende: "Ik heb geen medelijden nodig"
"Wanneer ik de metro nam, ging ik gewoonlijk in het tweede rijtuig zitten. Eerste fout", zo getuigde de 45-jarige Virginie maandag op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. "Die dag vertrok ik iets eerder naar het werk. Tweede fout. In de metro werd ik opgeslokt door mijn gsm, waarop ik het nieuws over de aanslag in Zaventem volgde", aldus de vrouw, die als ambtenaar werkt. Toen haar metro in het Maalbeek vertrok, blies de zelfmoordterrorist zich niet veel later op. "Ik wist onmiddellijk dat het om een bom ging", klonk het.
De explosie "deed haar boven haar lichaam uitstijgen". Er was geen geluid, geen geschreeuw, geen beweging voor de explosie, aldus Virginie. Op dat moment dacht ze dat ze ging sterven, maar wilde dit niet. "Ik stond op, en controleerde of ik mijn ledematen nog had", klinkt het. "Er hing ook een vieze geur, die nog even in mijn haar en huid is blijven hangen."
Op de grond van het voertuig liggen brokstukken en lichaamsdelen van slachtoffers. Virginie vraagt aan haar buurvrouw of ze oké was, en samen slagen ze erin om uit de metro te geraken. Op dat moment was ze met twee anderen, "maar ik voelde dat ik naar buiten moest". Naar eigen zeggen ging haar lichaam in overlevingsmodus.
Nu kijkt ze met schuldgevoelens terug op dit moment. "Ik heb mensen achtergelaten, maar ik controleerde het niet. Ik moest ontsnappen." Eenmaal buiten aan de uitgang aan de Jozef II-straat, dringt de "ondraaglijke pijn" door. Haar oren suizen en haar nek doet pijn. Later blijkt dat haar ruggengraat op meerdere plaatsen gebroken is, haar ruggenmerg werd niet aangetast.
Na de aanslagen kreeg Virginie te maken met posttraumatische stressstoornis, tinitus en gehoorverlies. "Wanneer ik de metro neem en de halte Maalbeek passeer, huilt mijn lichaam opnieuw." Toch wilt ze niet gezien worden als een slachtoffer, maar als een overlevende. "Ik heb geen medelijden nodig", klonk het nog. -
Vader slachtoffer: "Als jullie kiezen voor weg van verzoening, gaan we elkaar ontmoeten"
"Als jullie de weg kiezen van de verzoening, zullen we elkaar daar ontmoeten." Dat zei de vader van slachtoffer van Maalbeek Léopold Hecht, tegen de beschuldigden. De jongeman overleed in het ziekenhuis en kon via orgaandonatie het leven van verschillende andere mensen redden. De 20-jarige rechtenstudent was op het moment van de aanslagen onderweg naar de universiteitsbibliotheek. Zijn moeder had nog voorgesteld om hem een lift te geven, maar dat wilde Léopold niet. "Als we toegeven aan de angst, dan winnen ze", had hij volgens zijn vader gezegd.
De ouders konden Léopold na de aanslagen niet bereiken, maar "de telefoonverbindingen waren heel slecht en ik was ervan overtuigd dat ik hem 's avonds thuis ging aantreffen", aldus de vader tijdens zijn getuigenis. Op het einde van de namiddag was er nog geen nieuws, maar in het Erasmusziekenhuis was er wel iemand opgenomen die leek op de beschrijving van de jongeman. "De dokters hebben snel gezegd dat hij de nacht niet zou halen", aldus Hecht. "We hebben met hem gepraat, en zelfs al was hij niet bij bewustzijn, waren we ervan overtuigd dat hij ons hoorde."
Iets na middernacht overleed Léopold. Zijn ouders gingen, zonder erover te moeten nadenken, akkoord met een orgaandonatie. "Dat was de enige manier om zin te geven aan wat er was gebeurd. We wilde laten zien dat Léopold gelijk had: ze kunnen niet winnen, andere mensen kunnen door hem blijven leven", aldus de vader. Hij beschreef Léopold als een trouwe vriend en een briljante en intelligente jongeman met veel humor die steeds bereid was om mensen te helpen. Hij zat in de scouts, hield van sport, theater en reizen, en had een open geest tegenover anderen en de wereld. "We zijn heel trots op onze zoon", zei de vader.
Hecht eindigde zijn getuigenis met een boodschap aan de beschuldigden. "Ik heb naar andere getuigenissen geluisterd van overlevers en van ouders van slachtoffers. Veel slachtoffers spreken over haat en de onmogelijkheid om te vergeven, anderen willen net wel vergeven. En ik heb tijdens mijn voorbereiding diep nagedacht over die vraag", zei hij.
Hij verwees in het bijzonder naar de getuigenis van een moeder (van slachtoffer Bart Migon, red.) die zei dat de beschuldigden op een kruispunt staan en een keuze moeten maken. "Jullie kunnen kiezen voor de weg van het extremisme en de haat die jullie in deze rechtbank brachten, of kiezen voor de menselijkheid en kijken naar het leed dat jullie berokkend hebben en jullie spijt uitdrukken", aldus de vader. "Als jullie de weg van de verzoening volgen, dan zullen we elkaar ontmoeten." -
"Kunnen jullie nog slapen na zo'n zonde?", vraagt moeder van Loubna Lafquiri
"Hoe u uitleggen hoe onze levens in duizenden stukjes zijn gebroken toen mijn zus gestorven is?", getuigde Amina Lafquiri, zus van slachtoffer Loubna Lafquiri. De Marokkaans-Belgische kwam om het leven in het station van Maalbeek. Haar partner Mohamed El Bachiri schreef over haar het boek 'Een Jihad van liefde'. Loubna was een 34-jarige sportleerkracht op een middelbare school in Schaarbeek. "Ze was zeer betrokken bij haar leerlingen en ook de opvoeding van haar drie kinderen", zo zegt haar zus. De ochtend van 22 maart nam Loubna de metro vanuit haar woonplaats in Molenbeek. Iets later ontplofte de bom in het metrostation Maalbeek. "Op dat moment was ik met mijn moeder enkele dagen op vakantie in Marokko", aldus Amina. Drie minuten voordat de bom ontplofte stuurde Loubna haar zus nog een sms. Omdat er een uur tijdsverschil is tussen België en Marokko, had Amina de ernst van het nieuws nog niet onmiddellijk door.
Verschillende vrienden en familieleden belden de zus en de moeder om te vragen of Loubna ongedeerd was. Loubna zelf kregen ze niet te pakken. "Toen besefte ik dat Loubna in de metro was en begon de hel", aldus haar zus. Amina en haar moeder keerden terug naar België, maar moesten enkele dagen wachten op de officiële bevestiging dat Loubna de dood in het metrostel had gevonden. "Tot het allerlaatste moment hebben we hoop gekoesterd", getuigt Amina. Toch moest de familie zich sterk houden voor de drie kinderen van het slachtoffer, op dat moment twee, zes en negen jaar oud. Een moeilijke opgave, zo verzekert Amina. "We waren een familie vol levensvreude, maar de terroristen hebben dit veranderd."
Ook met de moeder van Amina en Loubna gaat het niet goed. "Kunnen jullie nog slapen na zo'n zonde te hebben begaan?", zo richtte Ghita zich onrechtstreeks tot de beschuldigden. "Ik niet meer." Ze toonde geen begrip. "De mensen die zich verbergen achter religie om dergelijke gruweldaden te plegen, hebben niets met religie te maken." En ook van Amina haar kant is er geen begrip. "We zijn zelf opgegroeid in een warm, liefdevol en gelovig Marokkaans gezin. Maar we hebben nooit gehoord over een vorm van islam die oproept dat mensen bommen in hun rugzak steken en andere onschuldige mensen vermoorden", klonk het.
Zowel Amina als haar moeder Ghita kunnen geen vergiffenis opbrengen voor de beschuldigden. "Met respect voor de andere getuigenissen, maar ik ben hier helemaal niet sterker uitgekomen. Dit heeft me in een afgrond gestort", zo klonk de zus. "Ik ben boos, ik kan hen niet vergeven." -
Nabestaanden van drie dodelijke slachtoffers getuigen dinsdag
Dinsdag getuigen onder meer familieleden van Gilles Laurent, Janina Panasewicz en Patricia Rizzo, die allen stierven bij de aanslag in Maalbeek. Geluidstechnicus Gilles Laurent uit Namen was op het moment van de aanslag onderweg naar een privévertoning van zijn film over de kernramp in Fukushima. De Poolse Janina Panasewicz, die sinds 1998 in België was, stierf de dag voor ze naar Polen zou vertrekken om familie te bezoeken. De Belgisch-Italiaanse Patricia Rizzo werkte bij de Europese onderzoeksraad en nam die bewuste 22 maart dan weer uitzonderlijk de metro naar het werk.
Ook verschillende mensen die gewond raakten bij de aanslagen komen getuigen, onder wie Walter Benjamin die een been verloor bij de aanslagen op Brussels Airport, net als een verpleger die als een van de eersten in Maalbeek was na de explosie.
Dinsdag is meteen de laatste dag van een korte procesweek. Woensdag (toevallig net 22 maart) en donderdag is er geen zitting vanwege een Europese top in Brussel, vrijdag is er nooit zitting. Volgende week is de laatste week van getuigenissen van slachtoffers, daarna volgen normaal gezien de verhoren van de beschuldigden. -
Beslissing om naaktfouilles te rechtvaardigden vanaf nu op wekelijkse basis
De individuele beslissingen die een eventuele naaktfouille rechtvaardigden van de beschuldigden in het proces zullen niet langer dagelijks, maar wekelijks worden genomen. Dat heeft voorzitter Laurence Massart bekendgemaakt. Ze las een brief voor die ze had ontvangen van de advocaat van de Belgische Staat.
Sinds het begin van het proces vinden in de gevangenis van Haren, vlak voor de overbrenging naar de Justitia-site, naaktfouilles plaats. Tot enkele dagen geleden gingen deze nog gepaard met squats, maar daaraan kwam begin vorige week een einde na een verzoek van zes beschuldigen.
De naaktfouilles vinden wel nog steeds consequent plaats, bevestigen de beschuldigden bij het begin van de zitting. Die waren gebaseerd op een richtlijn van Justitieminister Vincent Van Quickenborne, die de dagelijkse fouilles rechtvaardigde. Volgens een nieuwe richtlijn van 15 maart zullen er echter niet langer dagelijks indvidiuele beslissingen genomen worden over een eventuele naaktfouille. Voortaan zal wekelijks een document worden verzonden dat volgens de advocaten van de verdediging de fouilles voor een hele week rechtvaardigt.
De beschuldigden hekelen nog steeds het systematische karakter van de fouilles waaraan zij worden onderworpen. -
Verhoor beschuldigden gaat van start op 3 april
De verhoren van de beschuldigden gaan van start op 3 april. Dat heeft voorzitter Laurence Massart gemeld. Sinds 6 maart hoort het hof de getuigenissen van de slachtoffers. Die gaan door tot woensdag 29 maart. Op donderdag 30 maart volgen dan verschillende experts, in onder meer geopolitiek, criminologie en radicalisering, die normaal gezien eerder deze maand gingen getuigen.
Op maandag 3 april volgen de verhoren van de beschuldigden. Die hadden normaal gezien in januari moeten plaatsvinden, maar de voorzittter besliste om vanwege de juridische procedures rond de overbrengingsvoorwaarden van de beschuldigden en de naaktfouilles de planning om te gooien. Daarom kwamen eerst de onderzoeksrechters aan het woord.
Voor het verhoor van de beschuldigden zijn twee weken voorzien, met mogelijk ook zittingen op vrijdag, afhankelijk van hoe lang de verhoren duren en of de beschuldigden willen spreken. De volgorde waarin de beschuldigden gehoord worden wordt niet op voorhand bepaald. Op 10 april, Paasmaandag, is er geen zitting. Op 17 en 18 april getuigen experts, in onder meer DNA, toxicologie, grafologie, ballistiek en explosieven, net als de wetsartsen.
Vanaf 19 april volgen de verschillende getuigen, gegroepeerd per thema. De bedoeling is om eerst de getuigen betrokken bij de aanslagen in Parijs en de verijdelde aanslag op de Thalys te horen. Daarna komen de getuigenissen die te maken hebben met het parcours van de drie kamikazes, eerst de broers Khalid en Ibrahim El Bakraoui, daarna Najim Laachraoui. Vervolgens hoort het hof onder meer het OCAD, de Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst ADIV, waarna getuigenissen volgen die te maken hebben met de verhuur van de safehouses, de voorbereidingen van de aanslagen, de aankoop van materiaal, de precursoren en wapens.
De week van 1 mei, in de Waalse lentevakantie, is er geen zitting. -
Osama Krayem bevestigt dat hij niet zal antwoorden op vragen
Beschuldigde Osama Krayem heeft opnieuw bevestigd dat hij niet zal spreken tijdens zijn proces. Voorzitter Laurence Massart zal de vele verhoren van Krayem voorlezen, als die inderdaad niet spreekt. Krayem vertrok op 22 maart 2016 samen met kamikaze Khalid El Bakraoui, beide met een rugzak met een bom, vanuit het safehouse in de Kazernenlaan in Etterbeek naar metrostation Petillon. El Bakraoui nam daar de metro om zijn bom uiteindelijk te laten ontploffen in Maalbeek, Krayem besliste om terug te keren naar het appartement in Etterbeek, waar hij zijn bom wegkapte in de douche en het toilet. Hij werd uiteindelijk opgepakt op 8 april, nadat hij was ondergedoken in het appartement van beschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa in Laken.
Krayem zwijgt al sinds het begin van het proces, ook over de commotie rond de naaktfouilles. Hij was ook de enige van de aangehouden beschuldigden die niet in kort geding ging tegen de fouilles met kniebuigingen. Zijn advocate Gisèle Stuyck had eerder al verklaard dat Krayem niet zou spreken tijdens de verhoren, maar beloofde wel meer duidelijkheid te verschaffen over zijn motieven.
Dinsdagochtend, toen de voorzitter meer uitleg gaf over de planning van april, vroeg Stuyck of de voorzitter vragen zal stellen aan Krayem en of ze zijn verhoren zal voorlezen als hij niets zegt, "want dat zijn er heel wat". Daarop vroeg de voorzitter aan Krayem of hij inderdaad niet zal spreken, wat die bevestigde. "We gaan ons organiseren", aldus Massart. "We zullen dan een dag bezig zijn met het voorlezen van de verhoren." Een dialoog is wel comfortabeler, zei ze. "We horen toch liever de beschuldigde, een verklaring op papier is niet hetzelfde." -
Dochter van Poolse 'Grazyna' Panasewicz: "Grana was de moeder van ons allemaal"
"Mijn moeder leefde voor haar kinderen en kleinkinderen", getuigt Anna Panasewicz, dochter van de overleden Janina Panasewicz. De Poolse Janina, beter bekend als Grazyna of Grana, staat dan ook telkens goedlachs op de familiefoto's die dinsdag worden getoond. "Ze verenigde ons gezin."
"De beslissing om Polen te verlaten en naar België te komen om werk te vinden, was moeilijk voor ons allemaal", zo zegt de 42-jarige Anna. Grazyna werkte als kinderoppas. Op haar begrafenis kwamen verschillende gezinnen waar het slachtoffer aan de slag was, dan ook een laatste eerbetoon brengen. "Grana was de moeder van ons allemaal", aldus Anna.
Net na de aanslagen zou Grazyna naar Polen reizen om daar met haar familie het Paasfeest te vieren. Dinsdag krijgt Anna nog een telefoontje van haar moeder, maar ze neemt niet op. Grazyna stond toen op het punt om op de metro te stappen. "Ik bleef doorwerken en had de link nog niet gelegd met de aanslag", zegt Anna.
Later bellen vrienden en familie uit Polen om te vragen of ze ongedeerd zijn. Er is geen nieuws van Grazyna. De vader van Anna vertelt dat haar moeder die dag langs een dienstenchequebedrijf aan Merode moest gaan en daarom wel de metro moest nemen die langs Maalbeek passeerde. Normaal nam ze een andere lijn. "Toen begon de nachtmerrie", aldus Anna.
De familie probeerde haar meermaals zonder succes te bellen. Ze namen contact op met het noodnummer en gingen naar haar appartement, waar ze enkel haar reiskoffer vonden, klaar voor vertrek naar Polen. Grazyna is het laatste Maalbeek-slachtoffer dat geïdentificeerd wordt. "Ik heb haar lichaam niet meer gezien, enkel een kleine plastic zak. Het merendeel was verwoest door de explosie", zegt Anna.
Eerder begon de dag met de getuigenis van Thibault Jonckheere, een MIVB-medewerker die op 22 maart 2016 als gewone passagier de metro nam. Hij zat in het tweede rijtuig, waar kamikaze Khalid El Bakraoui om 9.10 uur zijn bom liet ontploffen. Op dat moment werd hij "ondergedompeld in duisternis en stilte", benadrukte hij.
"Toen ik merkte dat ik hoofdpijn had, wist ik dat ik nog leefde. Het tweede mirakel was dat ik kon ademhalen, het derde mirakel was dat ik me beetje bij beetje kon bewegen. Het vierde mirakel was toen ik mijn ogen opende en de binnenkant van de metro zag. Ik kan jullie niet beschrijven hoe dat eruit zag", aldus Jonckheere, die de vergelijking maakte met de atoombomaanvallen op Hiroshima en Nagasaki.Jonckheere, die vandaag nog steeds aan de slag is bij de MIVB, kreeg het bij momenten moeilijk, en benadrukte dat de gebeurtenissen van 22 maart 2016 nog steeds een invloed hebben op zijn leven en zijn enthousiasme. Hij richtte zich ook meermaals naar de beschuldigden, waarop voorzitster Laurence Massart hem vroeg dat niet te doen, en zei hen dat er "andere manieren waren om hun gedachtengoed te verspreiden".
Ook zijn toenmalige partner, Vanessa Decaux, nam kort het woord. "Op sommige dagen denken we er minder aan, maar vergeten doen we het nooit. Maar het leven is er nog, het is een ander leven, maar er is een leven", benadrukte ze. -
"Ik heb geen haat tegenover jullie", zegt zus van overleden filmmaker
"Jullie zijn allemaal verantwoordelijk, ongeacht jullie rol hierin", zo richtte Sylvie Laurent (58) zich via voorzitster Laurence Massart tot de beschuldigden. Haar broer, geluidsingenieur en filmmaker Gilles Laurent, kwam die dag om het leven in metrostation Maalbeek. "Ik hoop dat deze gebeurtenissen leiden tot een betere en eerlijkere samenleving." Samen met haar tweelingzussen Alice en Marlène (allebei 48) getuigde Sylvie over hun broer Gilles, op het moment van het geweld 46 jaar. Toch heeft de oudste zus geen haat tegenover de beschuldigden. "Ik ben opgegroeid in een omgeving waar men respect heeft voor verschillen. Jullie hebben die kans niet gehad."
In maart 2016 was Gilles in België om aan zijn film te werken. "Zijn eerste documentaire ging over de kernramp in Fukushima, zonder te weten welke ramp hem zou overkomen", zo zegt Sylvie. Hij woonde met zijn echtgenote en dochtertjes van zes en vier jaar oud in Japan. Uit angst na de aanslagen in Parijs, wilde zijn gezin niet dat hij zou terugkeren naar Europa. "Maar we wilden niet toegeven aan deze paniek. Gilles kwam bij ons in Etterbeek wonen en dan overkomt dit ons toch", klinkt het.
Sylvie vertelt dat Gilles de ochtend van de aanslagen nog sliep toen ze vertrok naar haar werk. Hij had laat gewerkt aan de montage van zijn film en zou later die ochtend de metro naar de studio nemen. Toen het nieuws van de aanslagen doordrong, gingen de zussen op zoek naar hun broer. In het appartement was geen spoor van hem. "We contacteerden ziekenhuizen, het crisiscentrum en hebben uren gezocht", getuigt Sylvie.
"De dag erna spraken we met de DVI (Disaster Victim Identification, nvdr.), niet om hem te identificeren, maar om hem uit te sluiten van de lijst met overleden slachtoffers." Zaterdag krijgt de familie het nieuws dat Gilles geïdentificeerd werd als slachtoffer van het geweld in Maalbeek. "Onze wereld stortte in", zo zegt Sylvie, die samen met haar zussen het vreselijke nieuws aan zijn gezin heeft moeten meedelen.
"Toen ik het nieuws hoorde over de aanslagen in Parijs was ik overstuur. Ik snap niet dat onschuldige mensen zo gedood kunnen worden", zo getuigt ook de 48-jarige Alice. "En zo dichtbij", aldus de zus van het slachtoffer. Toen ze het nieuws over Zaventem de ochtend van 22 maart vernam, wist ze "dat het bij ons was", maar kon ze zich "het vervolg van de dag niet inbeelden".
Ook Alice getuigt over de leegte na het verlies van haar broer. "Ik had schrik om de klank van je stem te vergeten, maar dat gebeurt niet. We zijn hier vandaag om te zeggen dat we je missen. De herinneringen die we hebben zijn essentieel, maar niet genoeg." Toch kijken de zussen vooruit. "De val was lang en ondraaglijk, maar nu met steun van onze naasten, staan we opnieuw recht." -
Gemoederen raken verhit nadat slachtoffer Zaventem koran bovenhaalt
De gemoederen zijn even hoog opgelopen tijdens de getuigenis van Walter Benjamin, die zijn been verloor bij de aanslag op Brussels Airport. Hij haalde een koran boven en zei dat de beschuldigden het heilige boek hebben vernederd. Sofien Ayari en Salah Abdeslam gingen hierop hevig in het verweer, waarna voorzitter Laurence Massart de zitting even schorste.
"Staat er in de koran dat mensen zich moeten opblazen, vermoorden? Neen! Door hun daden hebben deze mensen het meest heilige van de islam vernederd", aldus Benjamin, die terwijl de koran in de lucht hield en ermee zwaaide in de richting van de beschuldigden. Voorzitter Massart maande de getuige aan niet te provoceren. "Ik provoceer niemand. Jullie zijn moordenaars", riep hij.
Daarop kwam er ook reactie uit de box van de beschuldigden. Vooral Sofien Ayari reageerde fors en uitte verwijten naar de getuige, waarop ook Salah Abdeslam op de kar sprong. "Ik weiger me te laten vertellen dat ik de koran heb beledigd", aldus Ayari. Abdeslam repliceerde: "Wij lijden hier. We hebben helemaal niets gedaan".
Na een vijftiental minuten werd het proces hernomen en waren alle partijen gekalmeerd, al verscheen Osama Krayem niet meer in de box. Benjamin zei verder dat "niet alle moslims terroristen zijn" en bedankte Hassan, de man die zijn leven heeft gered op die bewuste 22 maart. Hij beëindigde zijn getuigenis met een laatste uithaal naar de beschuldigden. "Ik denk dat hun plaats is voorbehouden in de hel."
De getuigenis van Benjamin, die op weg was naar zijn dochter in Tel Aviv op de dag van de aanslagen, stond verder in teken van een uithaal naar de Belgische staat, die volgens hem amper iets gedaan heeft om de slachtoffers te helpen. "Ik word nog elke dag geconfronteerd met verzekeraars die extra documenten vragen. België heeft ons sinds 22 maart 2016 compleet in de steek gelaten", klonk het. Benjamin was ook kritisch voor de advocaten die de beschuldigden verdedigen, maar die doen volgens voorzitter Massart "ook enkel maar hun werk".
Voor het eerst sinds het begin van de getuigenissen van de slachtoffers nam de verdediging achteraf het woord. Eerst bedankte Xavier Carrette, advocaat van Ibrahim Farisi die als vrije man verschijnt, de getuige met klem voor zijn getuigenis. Laura Pinilla, advocate van Mohamed Abrini, nam dan weer het woord in naam van haar collega Stanislas Eskenazi. Die had volgens Benjamin op de Franstalige openbare omroep RTBF gezegd dat het een "eer" is om zijn cliënt te verdedigen. Benjamin vond dat niet normaal, want "niemand staat te springen om de slachtoffers te verdedigen". Pinilla benadrukte dat haar collega en zij al dagen met pijn in het hart naar de slachtoffers luisteren en een immens respect hebben voor hen, "maar dat het niet normaal is dat een advocaat bijna in de beschuldigdenbox geplaatst wordt terwijl die gewoon zijn job doet".
Ook haar cliënt vroeg en kreeg het woord. Hij maande de voorzitter aan om de slachtoffers te verbeteren wanneer zij het hebben over "moordenaars en terroristen". "In Parijs zijn ook mensen vrijgesproken die in de box zaten, hier zijn ook mensen die er niets mee te maken hebben. Het is uw rol om mensen te stoppen", aldus Abrini. "Ik trek mijn plan", reageerde Massart, met een glimlach. "Soms zit ik er wat naast, maar ik doe mijn best." -
"Na twee jaar is mijn schild afgevallen", getuigt hulpverlener
"Na twee jaar is mijn schild afgevallen", getuigde de 52-jarige Gaëtan Meuleman, commercieel directeur van rusthuisketen Orpea Belgium maar ook verpleger. In de nasleep van het geweld diende hij eerste hulp toe aan slachtoffers in Maalbeek. Toen Gaëtan het nieuws van de aanslagen hoorde, sprong hij in de auto om zijn toenmalige partner en de moeder van zijn kinderen te zoeken. "Ik kon niet in mijn bureau blijven", klinkt het. De vrouw bleek ongedeerd, waarop Gaëtan besloot om de slachtoffers aan het station Maalbeek te helpen. "Het was een reflex. Ik ging over op automatische piloot", getuigt de hulpverlener. "Ik dacht dat ik alles in mijn carrière gezien had, maar 22 maart was een zwarte dag."
De vader van twee kinderen, nu zeventien en tien jaar oud, zag lang niet in dat hij erna te kampen kreeg met posttraumatisch stresssyndroom. Twee jaar na de aanslagen, op een boekvoorstelling over 22 maart, wilde hij het woord nemen maar klapte volledig toe. "Het voelde alsof ik gewurgd werd." Op aanraden van andere slachtoffers, zag hij een psycholoog. "Pas toen drong het effect tot me door en is mijn schild afgevallen." Volgens Gaëtan had het trauma niet enkel op hemzelf effect, maar ook op zijn omgeving. "Ik heb mijn familie doen lijden. Ik trok me terug, duwde alle hulp weg en leefde asociaal in een bubbel. Ik wilde alleen zijn."
Ook veel anderen die de gruwel hebben meegemaakt, hebben lang niet door gehad welke psychologische impact de aanslagen op hen hebben gehad, zegt Gaëtan. "Niemand is ongedeerd gekomen uit 22 maart. Met heel veel hulpverleners, verpleegkundigen en agenten gaat het nog altijd niet goed", hekelt de man. Daarnaast betreurt hij ook dat de overheid hun leed amper heeft erkend.
Net zoals bij verschillende andere nabestaanden en overlevenden zit Gaëtan ook nog met veel vragen "Het is in mijn ogen onbegrijpelijk wat die jongeren ertoe heeft gedreven om zulke daden te plegen. Ik probeer dit te snappen." Voor het hof van assisen reageerde hij opgelucht dat hij zijn verhaal heeft kunnen brengen. "Het was moeilijk, ik dacht dat ik opnieuw dat verstikkend gevoel zou ervaren." -
Laatste week van getuigenissen slachtoffers start met familie Lauriane Visart de Bocarmé
Maandag wordt op het proces de laatste week van getuigenissen van slachtoffers ingezet. Onder meer de familie van Lauriane Visart de Bocarmé, gestorven in Maalbeek, komt getuigen. Woensdag, donderdag en vrijdag is er geen zitting vanwege de Europese top in Brussel. Dat komt goed uit, want woensdag is het de zevende verjaardag van de aanslagen, met verschillende herdenkingsplechtigheden.
Het proces hervat dus maandag, met 's ochtends de familie van Lauriane Visart de Bocarmé. De 27-jarige vrouw werkte als juriste bij de socialistische mutualiteit en had net op de dag van de aanslagen gevraagd om wat later te mogen beginnen omdat ze de dag ervoor laat thuis was. Ook komen maandag verschillende slachtoffers getuigen die de aanslag op de metro overleefden, net als een gezin dat in Brussels Airport was op het moment van de aanslagen.
De getuigenissen van de slachtoffers duren nog tot woensdag. Donderdag komen verschillende experten getuigen in onder meer geopolitiek, criminologie en radicalisering. Vanaf 3 april zijn twee weken uitgetrokken voor de ondervraging van de beschuldigden. -
Zeven jaar na de aanslagen: terreur treft Brussel in het hart
Het is intussen zeven jaar geleden dat België opgeschrikt werd door de zwaarste terreuraanslagen uit zijn geschiedenis: twee bomaanslagen op de luchthaven van Zaventem en een in de metro van Brussel kostten op 22 maart 2016 het leven aan 32 mensen, terwijl honderden anderen gewond raakten. Twee zelfmoordterroristen bliezen zichzelf die ochtend op in de vertrekhal van de luchthaven Brussels Airport. Iets meer dan een uur later blies een man zich op in een metrostel in het Brusselse metrostation van Maalbeek. Het assisenproces over de aanslagen is intussen al enkele maanden aan de gang.
Drie terroristen, Ibrahim El Bakraoui, Najim Laachraoui en Mohamed Abrini, waren die bewuste dinsdagochtend vanuit Schaarbeek naar de luchthaven in Zaventem afgezakt met valiezen vol explosieven. In het nauw gedreven na een maandenlange klopjacht door de veiligheidsdiensten, ging het resterende deel van de terreurcel die eerder al toesloeg in Parijs, over tot actie. Enkele dagen voordien, op 18 maart, was Salah Abdeslam, op dat moment een van de meest gezochte terroristen in Europa voor zijn aandeel in de bloedige aanslagen in Parijs, in Molenbeek gearresteerd.
De explosies in de vertrekhal zaaiden dood en vernieling. El Bakraoui en Laachraoui lieten daarbij het leven. Maar de derde man, Abrini, werd door de kracht van de ontploffingen zelf weggeslingerd. Hij liet uiteindelijk zijn met explosieven gevulde bagage achter en verliet te midden van de mensenmassa de luchthaven. Hij keerde te voet terug naar Schaarbeek.
Iets meer dan een uur later, om 9.11 uur, ontplofte op een tiental kilometer van de luchthaven nog een bom. Dit keer in het Brusselse metrostation van Maalbeek, vlak bij de Europese wijk. Khalid El Bakraoui - de jongere broer van Ibrahim - blies zichzelf op tussen de vele pendelaars op weg naar hun werk. Ook hier, net als in de luchthaven van Zaventem, vielen er verschillende dodelijke slachtoffers.
Brussel ging die dag in lockdown. Het OCAD, dat het dreigingsniveau in België bepaalt, verhoogde het terreurniveau van drie naar vier - het hoogste niveau. Mensen werden opgeroepen om thuis te blijven. Ondertussen waren de hulpdiensten druk in de weer om de dodelijke slachtoffers te bergen en de honderden gewonden over te brengen naar verschillende ziekenhuizen in Brussel en de rest van het land.
De taxichauffeur die Ibrahim El Bakraoui, Laachraoui en Abrini naar de luchthaven had gebracht, stapte diezelfde ochtend nog naar de politie. Dankzij die tip kwamen de speurders uit op het schuiladres van de terroristen in de Max Roosstraat in Schaarbeek, waar materiaal werd gevonden waarmee de daders nog meer explosieven konden maken.
In de loop van de namiddag doken er beelden op van Abrini die te voet op de vlucht sloeg. Op dat moment was hij echter alleen gekend als de "man met het hoedje". Hij werd uiteindelijk op 8 april opgepakt in Anderlecht. Diezelfde dag pakte de politie ook Osama Krayem op. Hij was enkele minuten voor de aanslag in Maalbeek nog gefilmd met Khalid El Bakraoui in het metrostation Pétillon. De balans van de ergste terreuraanval in België was zwaar: 32 doden en meer dan 340 gewonden.
Het proces over de aanslagen in Brussel is sinds september vorig jaar aan de gang in de oude NAVO-gebouwen in Haren. Tien beschuldigden verschijnen voor het hof van assisen voor hun rol bij de feiten. Een duizendtal mensen heeft zich burgerlijke partij gesteld, onder wie slachtoffers, slachtofferverenigingen en familieleden van overledenen. Meer dan 300 mensen hebben zich aangemeld als benadeelde partij. -
Slachtoffers terreuraanslagen Brussel worden herdacht aan monument in Wetstraat
De slachtoffers van de terreuraanslagen in Brussel zullen vandaag herdacht worden met een bezinningsmoment. Het is dan precies zeven jaar geleden dat de hoofdstad opgeschrikt werd door aanslagen op de luchthaven van Zaventem en in het metrostation Maalbeek. Premier Alexander De Croo zal het bezinningsmoment aan het herdenkingsmonument in de Wetstraat bijwonen. Op de luchthaven en in het metrostation zal een minuut stilte gehouden worden.
Het bezinningsmoment aan het monument, dat nabij de Schumanrotonde ligt, zal om 10.30 uur van start gaan. De premier en vertegenwoordigers van de slachtofferorganisaties, van luchthaven Brussels Airport en van openbaarvervoermaatschappij MIVB zullen kransen neerleggen. Nadien zal een minuut stilte in acht genomen worden, gevolgd door het Belgisch en Europees volkslied.
Ook op Brussels Airport zal 's ochtends om 7u58, het precieze tijdstip van de eerste aanslag in de luchthaven, een minuut stilte gehouden worden. Daarna zullen, net als vorig jaar, de namen van de slachtoffers genoemd worden en zullen er bloemen neergelegd worden.
In metrostation Maalbeek zal om 9u11 een minuut stilte in acht genomen worden. De metro zal op dat moment niet door het station rijden, maar het station blijft wel gewoon open. De namen van de slachtoffers zullen er door de luidsprekers genoemd worden. -
Verzekeraars keerden 65,7 miljoen euro uit aan slachtoffers aanslagen
De verzekeringsmaatschappijen hebben 65,7 miljoen euro uitgekeerd aan de slachtoffers van de aanslagen op 22 maart 2016, waarvan 56,5 miljoen euro voor lichamelijke en morele schade. Dat meldt sectororganisatie Assuralia. In totaal deden na de aanslagen 1.419 slachtoffers aangifte bij de verzekeraars. Het gaat daarbij wel niet enkel over overlijdens of lichamelijke letsels, maar ook over diverse schade tot en met bagageschade.
De verzekeraars houden daarnaast rekening met 60,5 miljoen euro aan toekomstige uitbetalingen aan de slachtoffers. Het betreft financiële reserves die grotendeels worden aangewend in het kader van de arbeidsongevallenverzekering, waarbij verzekeraars levenslange renten uitbetalen. Heel wat slachtoffers waren immers onderweg naar het werk.
De verwondingen van sommige zwaargewonde patiënten zijn volgens de verzekeraars zo ernstig dat hun toestand vandaag nog niet stabiel genoeg is om de evaluatie van de letsels af te sluiten. "Een definitieve berekening en regeling van de lichamelijke schade is pas mogelijk wanneer de genezing van hun letsels niet meer evolueert", klinkt het.
De voorbije jaren zijn ook initiatieven genomen om slachtoffers van aanslagen in de toekomst beter op te vangen. Zo hebben de verzekeraars zich ertoe verbonden om de morele schade, ook bij complexe letsels, uiterlijk één jaar na de aanslag te vergoeden. Om de medische onderzoeken vlotter te laten verlopen, is onder de verzekeraars afgesproken dat voortaan één verzekeraar de leiding van de medische expertise opneemt, zodat slachtoffers zich niet bij meerdere artsen moeten aanbieden op uitnodiging van verschillende verzekeraars. -
Ingetogen herdenkingsmoment op Brussels Airport
Op Brussels Airport zijn woensdagochtend de slachtoffers van de aanslagen herdacht. Het werd een ingetogen plechtigheid, bijgewoond door een vijftigtal slachtoffers en nabestaanden, hulpverleners en medewerkers van de luchthaven. Eerst werden de namen van de dodelijke slachtoffers van de aanslag voorgelezen. Opvallend is dat er dit jaar geen zestien, maar zeventien namen werden afgeroepen. De naam van Shanti De Corte werd toegevoegd, de jonge vrouw die vorig jaar euthanasie kreeg vanwege psychisch lijden. Zij werd sindsdien al meermaals "het 33ste slachtoffer van de aanslagen" genoemd.
Om 7.58 uur, exact zeven jaar nadat de eerste bom ontplofte op de luchthaven, werd een minuut stilte in acht genomen. Daarna werden er nog bloemen neergelegd in de vertrekhal van de luchthaven, onder meer door Brussels Airport Compagnie, bagageafhandelaar Aviapartner en openbaarvervoermaatshappij MIVB. In de luchthaven stond op de grote borden ook de boodschap 'We will always remember 22/3" te lezen.
"Ik heb heel veel geluk gehad", vertelt Myriam Vermandel-Gueuning, die zwaargewond raakte bij de aanslag. "Toen de eerste bom ontplofte wilde ik gaan liggen, maar dat is niet gelukt, want de tweede bom ontplofte. Ik ben op de grond gevallen en toen ik wakker werd, wist ik niet meer waar hemel en aarde was. Ik zag mijn leven voorbij flitsen en heb nog afscheid genomen van mijn zoon via WhatsApp. Als mama doe je dat niet als niet 300 procent zeker bent."
Voor de familie van Fabienne Vansteenkiste, een van de slachtoffers op Brussels Airport, is de herdenking een jaarlijks steunmoment, al blijft 22 maart een moeilijke dag. "Met die minuut stilte heb ik het heel moeilijk, dat is het moment waarop de aanslag er was. Maar het doet deugd om hier steun te vinden bij anderen", aldus moeder Jeannine Luypaert. Broer Philippe Vansteenkiste hoopt dan weer dat een uitspraak in het terreurproces als een soort catharsis zal werken. "Het proces is als een abces in een wonde. We doen de wonde open, laten de abces eruit gaan en na het proces zal de wonde mooier genezen, maar dit zal voor gans het leven een litteken blijven." -
Minuut stilte voor slachtoffers aanslagen in metrostation Maalbeek
In het Brusselse metrostation Maalbeek is woensdagochtend om 09.11 uur een minuut stilte gehouden voor de slachtoffers van de aanslagen, exact zeven jaar geleden. De namen van de zestien dodelijke slachtoffers klonken door de luidsprekers in het station. Aan het herdenkingsmonument voor de aanslagen aan de uitgang van de metro verzamelden zich slachtoffers en nabestaanden van de aanslag, net als vertegenwoordigers van slachtofferverenigingen Life4Brussels en V-Europe, de Brusselse ministers Elke Vandenbrandt en Bernard Clerfayt, de CEO van MIVB Brieuc De Meeûs, de procureur des konings van het parket Halle-Vilvoorde Ine Van Wymersch en vertegenwoordigers van de Brusselse politie.
Een bandje las de voornamen voor van de zestien dodelijke slachtoffers van de aanslag in Maalbeek: My Atlegrim (30), Aline Bastin (29), Yves Cibuabua Ciyombo (27), Mélanie Defize (29), David Dixon (51), Sabrina Esmael Fazal (24), Raghavendran Ganeshan (30), Léopold Hecht (20), Loubna Lafquiri (34), Gilles Laurent (46), Marie Lecaille (68), Janina Panasewicz (60), Patricia Rizzo (48), Johan Van Steen (58) en Lauriane Visart De Bocarmé (27). Daarna volgde een minuut stilte. Het metrostation bleef geopend, maar de metro's reden een minuut lang niet door het station. -
Premier De Croo: "We mogen de slachtoffers nooit vergeten"
De slachtoffers van de aanslagen van 22 maart 2016 mogen nooit vergeten worden. Dat heeft premier Alexander De Croo (Open VLD) gezegd na de herdenking van de aanslagen bij het monument bij de Schumanrotonde in Brussel. Om 10.30 uur werden in Brussel de aanslagen in ons land herdacht, net als de Belgische slachtoffers van aanslagen in het buitenland.
De namen van de slachtoffers werden voorgelezen. Naast die van de 32 slachtoffers van de aanslagen van 22 maart 2016 en die van Shanti De Corte, het "33ste slachtoffer" dat vorig jaar euthanasie kreeg vanwege psychisch lijden, werden onder meer de namen afgeroepen van Thomas Monjoie, de Luikse politieagent die vorig jaar op straat werd vermoord, en van Ann-Laure Decadt, die stierf bij een aanslag in New York in 2017. Er werd ook een minuut stilte in acht genomen.
Premier De Croo, voorzitter van het Europees Parlement Roberto Metsola, de CEO's van Brussels Aiport en de MIVB Arnaud Feist en Brieuc De Meeûs, vertegenwoordigers van slachtofferverenigingen V-Europe en Life4Brussels en vertegenwoordigers van de hulpdiensten legden een krans neer bij het monument. De slachtoffers en nabestaanden kregen nadien de kans om bloemen neer te leggen bij het monument.
De Croo zei na afloop aan de pers dat de slachtoffers van aanslagen nooit vergeten mogen worden en dat ze de steun moeten krijgen die ze verdienen. Nochtans is er ook veel kritiek van slachtoffers over aanpak van de staat. "Zeven jaar geleden waren we als land niet voorbereid, maar vandaag staan we verder als toen. Hopelijk maken we nooit meer een aanslag mee, maar we zijn nu beter voorbereid." Dat momenteel het proces over de aanslagen plaatsvindt maakt de herdenking van woensdag extra symbolisch, maar los daarvan zullen we de slachtoffers altijd blijven herinneren, aldus de premier.