Liesbeth Homans, die maandag bij de opening van het nieuwe zittingsjaar van het Vlaams Parlement opnieuw is aangeduid als parlementsvoorzitter, roept de parlementsleden op om "nog niet in verkiezingsmodus te gaan". "Er ligt nog heel wat werk op de plank", aldus Homans, die de parlementsleden ook vraagt om "constructief" en "beleefd" te blijven.

"Er resten ons minder dan 9 maanden tot de verkiezingen van 9 juni", zo zei Homans in haar openingstoespraak. Die verkiezingen mogen het werk in het parlement niet overschaduwen, lijkt de boodschap. "Laat ons goed parlementair werk blijven leveren, waarvoor de Vlaming ons allen het vertrouwen, maar ook de opdracht heeft gegeven". 

Homans kondigt ook aan dat ze als voorzitter strenger zal toezien op het respecteren van de tijdslimieten en op de afspraak om vragen niet letterlijk af te lezen van een papiertje. Ze herhaalt ook dat ze de voorzitter zal zijn van "alle parlementsleden" over meerderheid en oppositie heen.
 

Opmerkelijk: Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi is na twee jaar afwezigheid wegens ziekte weer aanwezig. "Ik ben heel blij hier eindelijk terug te zijn", zei ze voor de zitting begon. "Vandaag ga ik vooral luisteren."

Aan dat "stevig signaal", zo gaat Jambon verder, is een "stevig engagement" verbonden. "Deze regering werkt onverdroten door tot de verkiezingen van juni volgend jaar. Tot dan telt vooral regeren en besturen, zonder veel cinema. Dat verwachten de mensen van ons."

"Deze regering bewijst andermaal dat ze in staat is om in grote en moeilijke dossiers knopen door te hakken", zo zegt Jambon. "Gemakkelijk is het nooit. Het geld groeit jammer genoeg niet aan de bomen. Dus moet je openheid van geest tonen. Zaken durven aanpassen, verbeteren, hervormen. Tijdens de begrotingsgesprekken is dat opnieuw gelukt. Door inzichten samen te leggen, zijn we tot betere oplossingen gekomen."

Vanaf volgend jaar wordt "maar liefst 270 miljoen euro extra in de kinderopvang" gepompt, zegt Jambon. "270 miljoen euro extra, ieder jaar opnieuw. Laat me dat cijfer even in perspectief plaatsen. Dit jaar spenderen we ruim 800 miljoen aan de kinderopvang, volgend jaar zal dat 1,1 miljard zijn. In 2019 – bij het begin van deze regeerperiode – was het nog geen half miljard. Met andere woorden: deze Vlaamse Regering heeft de budgetten voor de kinderopvang meer dan verdubbeld."

Daarmee zullen er volgens Jambon 5.000 nieuwe extra plaatsen komen. "We gaan nu in totaal naar bijna 100.000 plaatsen. We versterken zowel de groeps- als de gezinsopvang. Zowel de voorzieningen in 'Trap 2' als in 'Trap 1'. Zowel de crèches als de onthaalouders. Deze injectie is broodnodig. Er zijn opvangplaatsen tekort, maar ook de kwaliteit moet omhoog. Er kwamen te veel negatieve en soms zeer pijnlijke verhalen naar buiten."

"Ik weet hoe collega Crevits de voorbije maanden in moeilijke omstandigheden aan het herstel van de sector heeft gewerkt", aldus nog Jambon. "Ik ben blij dat we nu een turbo op haar inspanningen kunnen zetten."

"Gaan nu opeens alle problemen als sneeuw voor de zon verdwijnen? Natuurlijk niet", gaat Jambon verder. "Maar we bieden wel een duidelijk perspectief. Een richting, waar diep en goed over nagedacht is. Als je niet weet naar welke haven je vaart, is geen enkele wind gunstig. Ik herhaal het: mijn regering heeft nog een zwaar werkjaar voor de boeg. Er zijn nog flink wat dossiers die de komende maanden hun beslag zullen krijgen."

Stikstof bijvoorbeeld. "De feiten zijn gekend. Tegen 2030 moeten we in Vlaanderen de stikstofneerslag op kwetsbare natuurgebieden sterk verminderen. We hebben daar een alomvattend plan voor, dat in maart van dit jaar door de regering is goedgekeurd. Daarin zitten maatregelen om de hoeveelheid stikstof te reduceren, maar we geven ook forse steun aan onze landbouwers. Het is nu wachten op het advies van de Raad van State. Op basis daarvan zal het parlement, waar nodig, de decreetteksten kunnen aanpassen. Ik wil erop toezien en heb er vertrouwen in dat de meerderheidsfracties het politieke akkoord van maart integraal en op een correcte manier in teksten zullen vertalen. Maar ik ga nu niet vooruitlopen op dat proces. Rechtszekerheid en betrouwbaarheid is wat alle ondernemers, of het nu landbouwers, KMO’s of internationale bedrijven zijn, van hun overheid mogen verwachten."

Ondernemingsorganisatie Unizo reageert verontwaardigd op de Septemberverklaring. Unizo is met name niet te spreken over de schrapping van de doelgroepenkorting, terwijl net bij die doelgroepen nog winst te halen valt om meer mensen aan het werk te krijgen. "Dit is een verkiezingsakkoord dat de burger moet bedienen, waarbij men de kosten doorschuift naar de ondernemers die net voor de welvaart moeten zorgen", reageert Unizo-topman Danny Van Assche.

Volgens Van Assche stegen de loonkosten voor ondernemers de afgelopen twee jaar met 15 procent. Door het schrappen van de doelgroepenkorting zullen oudere werknemers en laaggeschoolden volgens hem nog eens fors duurder worden. Dit terwijl het de ambitie is van de Vlaamse regering om de werkzaamheidsgraad naar 80 procent te brengen. "Daar waar de werkzaamheid het laagst is, gaat men voor de werkgever arbeid duurder maken. Dit is compleet onbegrijpelijk", stelt Van Assche.

Unizo is wel te spreken over de begrotingsdiscipline en de extra investeringen in de kinderopvang, maar merkt op dat het geld uitsluitend bij de werkgevers wordt gehaald, terwijl bijvoorbeeld de dienstencheques niet duurder worden.

De topman van Unizo heeft het dan ook over een "verkiezingsakkoord waarin de burger wordt gepaaid". "Wie komt er nog op voor de ondernemers", besluit Van Assche.
 

"Er zijn slachtoffers moeten vallen vooraleer de Vlaamse regering aan de noodrem trok en besloot om te gaan investeren in de kinderopvang." Dat zegt Groen-fractieleider Mieke Schauvliege in een reactie op de Septemberverklaring van minister-president Jan Jambon. "We zijn uiteraard blij dat er iets komt voor de kinderopvang, maar het had veel sneller gemoeten", zegt Schauvliege. Daarnaast is de kinderopvang niet de enige sector waar het lang wachten is op een plaatsje, stelt ze. "Ook voor psychiatrische hulp en in de jeugdhulp zijn er lange wachtlijsten. Moet daar ook eerst een onderzoekscommissie voor worden opgericht?"

Schauvliege merkt daarnaast op dat er geen extra investeringen in de strijd tegen de klimaatverandering in de begroting zitten, uitgenomen de verlenging van de renovatiepremie. "Maar wel een verhoging van de jobbonus. Een instrument waarvan de doeltreffendheid nog nooit wetenschappelijk is aangetoond", hekelt ze. "Elke regeringspartij heeft een trofeetje gekregen, wat vandaag zorgt voor een kumbaya-moment. We zullen zien of dat volgende week nog standhoudt als de Raad van State haar advies over het stikstofdecreet publiceert."
 

"De investering van 270 miljoen euro in de kinderopvang is een grote schuldbekentenis dat de regering de sector al twintig jaar lang verwaarloost." Dat zegt Vooruit-fractieleider Hannelore Goeman maandag in een reactie op de Septemberverklaring van minister-president Jan Jambon.

Goeman is tevreden dat er een inspanning komt voor de sector, maar die komt te laat, vindt ze. "Bovendien is er ook een probleem met de betaalbaarheid van de opvang voor ouders. Daar heb ik niets over gehoord", zegt Goeman. "Veel Vlamingen hebben in het algemeen het gevoel dat het leven onbetaalbaar wordt. Ook de prijs van het openbaar vervoer is te duur. Ik heb deze regering niets horen zeggen over koopkrachtmaatregelen."

Vooruit gaat wel akkoord met de besparing op de doelgroepenkortingen. "Uit onderzoek blijkt dat die niet genoeg resultaat boekt", zegt Goeman. Ook de betere voorwaarden voor zij-instromers in het onderwijs kunnen op haar goedkeuring rekenen. "Maar er zijn ook maatregelen nodig om leerkrachten aan boord te houden, die zijn er niet."
 

De Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG) is tevreden met de focus van de Vlaamse regering op het technische en beroepsonderwijs en de zijinstromers. Dat zegt algemeen directeur Walentina Cools in een reactie op de Septemberverklaring.

Vlaams minister-president Jan Jambon kondigde in de Septemberverklaring aan dat de Vlaamse regering het onderwijsbudget jaarlijks verhoogt met 105 miljoen euro extra. Die middelen worden onder meer gebruikt om zijinstromers tot vijftien jaar anciënniteit te laten meenemen, terwijl dat nu maximum tien jaar is. De maatregel geldt voor leraren van alle vakken en voor directiefuncties in het leerplichtonderwijs. Daarnaast is er 10 miljoen euro extra voor het technische en beroepsonderwijs en wordt 15 miljoen euro geïnvesteerd in de lerarenopleidingen.

"Arbeidsmarktgerichte opleidingen zijn duurder om te organiseren en het is net aan goed opgeleide vakmensen dat de arbeidsmarkt nood heeft. Een goede zaak dus dat hier extra middelen voor komen", vindt Cools.

Ook met de aanpassing van de anciënniteitsregeling voor zijinstromers is de algemeen directeur tevreden. "Dat zij nu vijftien jaar anciënniteit mogen meenemen, kan hen over de streep trekken om bewust te kiezen voor een job als leraar", zegt ze. "Tot slot vinden we het belangrijk dat de lerarenopleidingen versterkt worden want daar worden de leraren van de toekomst gevormd", klinkt het nog. OVSG vraagt om "als sector erkend te worden, zodat we namens onze scholen en besturen, en op basis van de praktijk, kunnen meegeven wat precies nodig is in de opleiding."
 

Bouwfederatie Embuild houdt een dubbel gevoel over aan de Septemberverklaring van de Vlaamse regering. Enerzijds is er tevredenheid dat de Vlaamse regering de energierenovaties blijft ondersteunen en het budget daarvoor optrekt, anderzijds wordt het wegvallen van de premie voor zonnepanelen omschreven als "een aderlating voor de sector".

Vlaams minister-president Jan Jambon kondigde in zijn Septemberverklaring aan te zullen blijven inzetten op energierenovaties, wegen- en waterwerken, sociale woningen en studentenhuisvesting. Zo zal voor energierenovaties het budget in 2024 worden opgetrokken tot 340 miljoen euro.

Daartegenover staat wel het wegvallen van de premie voor het installeren van zonnepanelen. "Niettegenstaande energierenovaties een speerpunt vormen voor de Vlaamse regering, dreigen de nieuwbouwactiviteiten steeds verder te verminderen", reageert Marc Dillen, directeur-generaal van Embuild Vlaanderen. "Op dat vlak kan deze Septemberverklaring het vertrouwen bij aannemers niet herstellen."

Daarvoor kijkt Embuild dan ook vooral in de richting van de federale regering om de verlaagde btw op sloop en heropbouw te verlengen.
 

Volgens het Vlaams Belang klopt de Vlaamse regering zich ten onrechte op de borst, enkel maar omdat er tijdig een Septemberverklaring is. "De balans van deze regering van verliezers van 2019 is ronduit negatief en daar zullen de nieuwe weinig begeesterende voornemens van deze Septemberverklaring geen verandering meer in kunnen brengen", zo reageert fractieleider Chris Janssens.

De Septemberverklaring van minister-president Jambon krijgt geen applaus van oppositiepartij Vlaams Belang. Ook de 270 miljoen euro voor de kinderopvang kan de partij niet overtuigen. Die investering komt volgens Vlaams Belang "rijkelijk laat". Ook de verhoogde en uitgebreide jobbonus weegt volgens fractieleider Janssens "veel te licht" tegen de achtergrond van de hoge inflatie en hoge belastingen op arbeid. 

Vlaams Belang maakt in één beweging de globale balans van de regering en die valt volgens Janssens negatief uit. "Op tal van terreinen is onze samenleving er onder de regering van Jambon op achteruitgeboerd en het is duidelijk dat deze regering voor de verkiezingen van 2024 geen trendbreuk meer zal kunnen realiseren", luidt het oordeel van Janssens. De fractieleider heeft het onder meer over "de door de regering zelf gecreëerde stikstofcrisis, de onderwijscrisis, de wooncrisis en het falende integratiebeleid".
 

Federgon, de federatie die onder meer de dienstenchequesector vertegenwoordigt, reageert ontgoocheld op de Septemberverklaring van de Vlaamse regering. Daarin werd namelijk enkel een tijdelijke tegemoetkoming voor de sector afgesproken. Federgon had gehoopt op een verhoging van de prijs en/of een verlaging van de fiscale aftrek. Dit om te zorgen voor "extra zuurstof" voor de bedrijven. "We vinden het onbegrijpelijk dat hier niet voor gekozen is", stelt directeur Paul Verschueren.

Vlaams minister-president Jan Jambon lijstte bij zijn Septemberverklaring de beslissingen op die zijn regering had genomen. Daarbij onder meer extra investeringen in de kinderopvang en de schrapping van subsidies op zonnepanelen, maar dus geen verhoging van de kostprijs van dienstencheques.

Dat dossier lag dit weekend wel degelijk op tafel, maar er werd uiteindelijk enkel beslist tot een tijdelijke tegemoetkoming. Federgon zegt dat die "meer dan welkom" is, maar dat daarmee de problemen op de langere termijn niet van de baan zijn. "Het momentum was er om te kiezen voor een oplossing met een minimale of bijna neutrale impact op de begroting door te opteren voor de verhoging van de prijs en/of een verlaging van de fiscale aftrek", stelt Verschueren.

Federgon vreest dat een eventuele duurzame oplossing van de volgende Vlaamse regering voor heel wat bedrijven uit de sector wel eens te laat zou kunnen komen.
 

De Bond Beter Leefmilieu (BBL) reageert niet enthousiast op de premie voor elektrische wagens die de Vlaamse regering opnieuw invoert. "Een gemakkelijkheidsoplossing zonder structurele verandering", klinkt het maandag.

In 2020 voerde de Vlaamse regering nog een premie voor elektrische wagens af wegens niet efficiënt. Maar vanaf 2024 kunnen particulieren opnieuw ondersteuning krijgen, deze keer van maximaal 5.000 euro voor elektrische privéwagens onder 40.000 euro, nieuw of tweedehands. De premie wordt voor drie jaar ingevoerd, met een jaarlijkse daling. Uit recent onderzoek van BBL blijkt dat aan de huidige trend minder dan de helft van de nieuwe wagens tegen 2029 volledig elektrisch zal zijn, en volgens de organisatie zal het premiebeleid daar weinig aan veranderen. "Een subsidie is een gemakkelijkheidsoplossing om structureel niets te moeten veranderen. Het komt terecht bij mensen die het niet nodig hebben, of bij de autoverkopers zelf, waardoor de gemiddelde prijs van wagens stijgt", zegt Naomi Cambien, beleidsmedewerker mobiliteit bij BBL, in een persbericht.

Cambien spreekt van een "jojospel", met opeenvolgende invoering en afschaffing, en zegt dat dit voor verwarring zorgt. "Terwijl mensen meer dan ooit nood hebben aan een stabiel kader: een elektriciteitsprijs die lager is dan diesel of benzine, een betrouwbare tweedehandsmarkt voor elektrische wagens, kleinere elektrische modellen en duidelijkheid over de uitfasering tegen 2029. Voor de lage inkomens houdt sociaal leasen meer steek dan een eenmalige premie."

Als de Vlaamse regering per se met premies wil werken, dan vindt BBL dat ze daar beter strikte voorwaarden aan koppelt, bijvoorbeeld om de privéwagen beschikbaar te stellen voor autodelen. De organisatie is teleurgesteld dat de Vlaamse regering geen intentie toont om onze mobiliteit echt te verduurzamen. "Zonder pardon worden er miljarden voorzien voor de auto-infrastructuur bij de Oosterweelwerken, terwijl de busreiziger al jaren kampt met de opstapelende problemen bij De Lijn. Waar blijven de broodnodige middelen voor het openbaar vervoer? Elke wagen een op een vervangen door een elektrische is beter voor de luchtkwaliteit, maar geen oplossing voor de files, noch voor het tekort aan ruimte. Investeren in deelmobiliteit, dat getuigt pas van toekomstvisie", besluit Cambien.