De burgerlijke partijen gaan de advocaat van de Belgische staat aanschrijven om uitleg te vragen over de positie van de staat in verband met het gevangenentransport. Dat zei Alexandre Wilmotte, die drie slachtoffers vertegenwoordigt. De kortgedingrechter besliste vorige week dat de systematische naaktfouilles een schending zijn van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, en dat deze enkel nog mogen indien ze gemotiveerd worden. Dinsdagochtend meldden de beschuldigden dat er niets veranderd is, waarna voorzitter Laurence Massart aan de coördinator van de voorstelling van het onderzoek vroeg om de verantwoordelijke voor de transfers bij de federale politie te contacteren. Die wilde uiteindelijk dinsdag niet getuigen met ontbloot gezicht.

Advocaat Wilmotte begrijpt de man op zich wel. Hij zou zo hét gezicht worden van de politie, en alles wat er gezegd wordt, wordt in zijn schoenen geschoven. Daarom kan misschien beter verder gezocht worden naar een persoon die wel wil getuigen, en Wilmotte vindt dan ook de dat de voorzitter de goede beslissing heeft genomen om het proces tot woensdag te schorsen. Ook vindt hij dat Massart er alles aan doet om het proces op een serene manier te laten verlopen. "Eventuele conclusies zouden de procedures veel complexer maken", aldus Wilmotte.

Hij zal zelf ook de Belgische staat aanschrijven, om uitleg te vragen over de positie rond de transfers. "Worden er nog naaktfouilles uitgevoerd, worden die gemotiveerd? Ook wij willen als burgerlijke partijen een antwoord", zegt hij. Ook wijst hij erop dat de rechten van de beschuldigden gerespecteerd moeten worden, maar dat ze de situatie niet mogen misbruiken voor andere doeleinden. Hij heeft er echter ook vertrouwen in dat de situatie zich wel zal oplossen, en dat het proces verder sereen zal verlopen.

Assisenvoorzitter Laurence Massart heeft bij de herneming van het proces de politiediensten en het parket opgeroepen om de situatie over de gevangenentransporten te "deblokkeren". "Sinds 30 november discussiëren we eindeloos over de voorwaarden voor het transport. Het proces loopt goed en we zitten op schema, maar de blokkage zit telkens bij de transfervoorwaarden", verklaarde Massart. Het proces werd daarna opgeschort tot woensdagochtend.

Ondanks de beslissing van de kortgedingrechter dat systematische naaktfouilles met kniebuigingen een vernederende behandeling uitmaken, en dus strijdig zijn met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, is er volgens de advocaten van de verdediging en beschuldigde Sofien Ayari dinsdag bij de herneming van het proces na het kerstreces niets veranderd. Assisenvoorzitter Massart vroeg Gregory Moitroux, de coördinator van de presentatie van het onderzoek naar de aanslagen, uiteindelijk om de verantwoordelijken voor het transport te contacteren met vragen over het protocol voor de overbrenging van de gevangenen.

Bij de herneming van het proces iets voor 15 uur bleek echter dat de verantwoordelijke van Directie bescherming van de federale politie een advocaat onder de arm had genomen, en niet wenste te getuigen met ontbloot gezicht. Daarop deed assisenvoorzitter Massart een oproep aan zowel de politiediensten als de procureurs. "Ik nodig de minister, de politiediensten en de advocaten van de verdediging uit om rond de tafel te gaan zitten in een poging om de situatie te deblokkeren. Anders zal het proces zeker vertraging oplopen", aldus Massart, die voor het eerst sinds het begin van het proces geagiteerd overkwam.

De assisenvoorzitter besliste daarop om de zitting op te schorten, en het proces morgen om 9 uur te hernemen.

De veiligheidsmaatregelen die genomen worden tijdens de overbrenging van de beschuldigden schenden op geen enkele manier de mensenrechten. Ze zijn noodzakelijk voor de veiligheid van het proces en zijn proportioneel. Dat heeft meester Bernard Renson, de advocaat van de Belgische staat, gepleit voor de kortgedingrechter.

"Dit is een proces dat op alle vlakken alle gekende proporties overschrijdt", zei de advocaat. "Omwille van de feiten die behandeld worden, omwille van het aantal slachtoffers, de mediabelangstelling, de persoonlijkheid van de beschuldigden. Dat proces moet in maximale veiligheidsomstandigheden kunnen verlopen. De politie moet kunnen vermijden dat de beschuldigden ontsnappen, al dan niet met hulp van buitenaf, en kunnen vermijden dat magistraten, jury, en publiek het doelwit worden van wraakacties."

Het OCAD heeft het dreigingsniveau voor de zittingen van het proces en het transport van de beschuldigden bepaald op 3, het op één na hoogste, aldus de advocaat. "In die omstandigheden wordt de beschuldigden een riem aangedaan voor de handboeien, een kogelwerende vest, en een blinddoek, en ondergaan ze een naaktfouille. Die fouille wordt met het grootste respect uitgevoerd, door een beperkt aantal politiemensen, zonder enig fysiek contact."

Meester Renson wees er ook op dat naaktfouilles op zich niet illegaal zijn. "Ze zijn voorzien door de Wet op het Politieambt, als de politie iemand naar de cel brengt. Hier worden ze dagelijks naar de cel in het Justitia-gebouw gebracht. Een naaktfouile is de enige manier om na te gaan of ze geen gevaarlijk voorwerp bij hebben dat niet uit metaal gemaakt is, zoals een mes dat gemaakt is uit een tandenborstel of een brillenpoot." Nog volgens de advocaat wordt er ook dagelijks een evaluatie gemaakt over de noodzakelijkheid van de maatregelen.

De zes beschuldigden die een kort geding hebben ingesteld tegen de Belgische staat, eisen dat ze bij hun overbrenging naar de assisenzaal niet systematisch zouden onderworpen worden aan naaktfouilles, en niet systematisch zouden geblinddoekt worden. Dat hebben hun advocaten gepleit voor de kortgedingrechter. Volgens de advocaten van de beschuldigden zijn die maatregelen strijdig met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

"We voeren hier geen chantage uit", zei meester Delphine Paci, advocaat van Salah Abdeslam. "We vragen alleen de mogelijkheid om een sereen proces te hebben, met een serene uitspraak. Dat is ook in het belang van de slachtoffers. We vragen ook niet dat er nooit naaktfouilles zouden uitgevoerd worden, we vragen alleen een verbod op systematische naaktfouilles."

Naaktfouilles kunnen, maar alleen als ze nodig en proportioneel zijn, aldus de advocate. "Ze kunnen alleen uitgevoerd worden als geen enkele andere maatregel mogelijk is. Maar onze cliënten zitten in de gevangenis in een uitermate streng veiligheidsregime, in totale isolatie, waarbij ze elk voorwerp dat ze in hun cel willen gebruiken, na gebruik meteen moeten teruggeven. Ze worden in een extreem beveiligd transport overgebracht naar dit gerechtsgebouw, waar dagelijks bijna 100 politie-agenten aanwezig zijn."

Volgens meester Paci heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens al meermaals geoordeeld dat systematische naaktfouilles een inbreuk betekenen op artikel 3 van het EVRM, het verbod op vernederende en onmenselijke behandelingen, en dus verboden zijn, zeker als het gaat om personen die in de gevangenis al een verstrengd veiligheidsregime ondergaan. "Ook de federale ombudsman en de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen hebben zich al meermaals in die zin uitgesproken" klonk het.

De beschuldigden die dagelijks worden overgebracht naar het assisenproces, ondergaan elke dag vernedering op vernedering. Dat heeft meester Stanislas Eskenazi gezegd op het kort geding dat zes beschuldigden hebben ingesteld tegen hun transportomstandigheden. "De overheid zwaait nu zelfs met een document waarin uitspraken van mijn cliënt compleet verdraaid worden", aldus de advocaat, die duidelijk boos is.

"Ik ken Mohamed Abrini sinds 8 april 2016, de dag van zijn arrestatie, en heb hem sindsdien zien evolueren", pleitte meester Eskenazi. "Ik heb gezien hoe hij in Parijs heeft meegewerkt aan zijn proces, hoe hij de rechtsstaat heeft gerespecteerd. Maar in alle fases van de procedure heeft het recht ook gezegevierd op de emotie, laatst nog met de discussie over de boxen in deze zaal. Alleen moeten we blijven aanklagen hoe onze cliënten behandeld worden tijdens hun overbrenging naar dit gerechtsgebouw."

Volgens meester Eskenazi werd Abrini aan hetzelfde regime, met naaktfouilles, blinddoek, en harde muziek, onderworpen wanneer hij tijdens het onderzoek naar het bureau van de onderzoeksrechter werd gebracht voor zijn verhoor. "De onderzoeksrechter liet hem na zijn aankomst bij haar telkens minstens een uur op adem komen, omdat ze besefte wat hij had doorgemaakt tijdens zijn transport", ging de advocaat verder. "In Parijs waren de omstandigheden minder streng, we begrijpen niet waarom hij vandaag zo behandeld wordt en dagelijks vernederd wordt."

Volgens de advocaat zwaait de overheid nu met een document waaruit moet blijken dat Mohamed Abrini ermee zou gedreigd hebben een mes te verbergen in zijn anus. "Dat is een complete verdraaiing van zijn woorden", zei meester Eskenazi. "In een moment van boosheid heeft hij gezegd dat hij zou ontploffen als dit verderging. Hij heeft gezegd "alsof ik een mes tussen mijn billen zou gaan verbergen", wat hij dus duidelijk niet ging doen."

Beschuldigde Mohamed Abrini is na de ochtendpauze teruggekeerd naar de Justitia-zaal voor het proces. Zijn advocate verklaarde dat Abrini toch wenst deel te nemen aan de zitting, zonder extra commentaar te geven. Voorzitter Laurence Massart nam akte van die beslissing. Donderdagochtend vroeg Abrini nog samen met Osama Krayem om teruggebracht te worden naar het cellencomplex van het Justitia-gebouw.

Mohamed Abrini heeft de afgelopen drie weken meer niet dan wel in de beschuldigdenbox gezeten. Op 5 december, de eerste dag van het proces, klaagde hij als eerste de omstandigheden van de overbrenging vanuit de gevangenis naar de rechtbank. Hij laakte onder meer de naaktfouilles en de "satanische muziek" die gespeeld wordt tijdens de rit naar het gerechtsgebouw. 

Donderdagvoormiddag komen speurders aan het woord die de eerste vaststellingen deden na de aanslagen op de luchthaven. Abrini, de "man met het hoedje", was ook naar de luchthaven gereisd met een reiskoffer met een bom, maar liet die niet ontploffen en vluchtte weg. Uiteindelijk liet de ontmijningsdienst van het leger Dovo de bom gecontroleerd ontploffen.

De inspecteur van het laboratorium van de technische en wetenschappelijke politie, die een uur na de aanslagen op Brussels Airport ter plaatse kwam, beschreef de totale chaos op de luchthaven. "Het leek wel een oorlogszone, het was totale chaos. Sommige collega's verkeerden in shock. We hebben ons onmiddellijk ter plaatse proberen te organiseren. Maar de coördinatie verliep heel moeilijk, het contact met de centrale in Brussel was bijna onmogelijk door problemen met het gsm-netwerk. Ook met ASTRID, de gespecialiseerde telecomoperator voor de hulp- en veiligheidsdiensten in België, waren er problemen", zo beschreef de inspecteur. "Pas nadat ontmijningsdienst DOVO ter plaatse was, om 9.15 uur, gingen we zelf ook naar de plaats delict om de eerste vaststellingen te doen." 

Uiteindelijk konden de speurders pas om 11.30 uur echt aan de slag, omdat ze verschillende keren moesten evacueren vanwege valse berichten over een bomauto of een schutter op het terrein. "Op dat moment wisten we ook nog niet dat er een derde bom was, dat wisten we pas rond de middag, en dan moesten we opnieuw evacueren." De bom werd rond 14 uur geneutraliseerd.

Het labo bakende verschillende zones af om in te werken. Drie binnen de luchthaven, maar ook een buiten, omdat verschillende overleden slachtoffers naar buiten waren gebracht door hulpverleners.